De zomer van 2024 belooft heet te worden, en niet alleen vanwege de temperaturen. Terwijl miljoenen toeristen zich opmaken voor hun vakantie in Spanje, groeit de onvrede onder de lokale bevolking. Van de Canarische Eilanden tot Barcelona, van Mallorca tot Andalusië: overal klinkt de roep om een halt toe te roepen aan de massale toestroom van bezoekers.

De explosieve groei van vakantieverhuur via platforms als Airbnb heeft de Spaanse woningmarkt ingrijpend veranderd. In de afgelopen jaren is het aantal beschikbare vakantiewoningen met 9% gestegen tot meer dan 340.000, een recordaantal. Deze ontwikkeling heeft verstrekkende gevolgen voor lokale gemeenschappen.

Hoewel vakantiewoningen slechts 1,3% van de totale woningvoorraad uitmaken, is hun impact op populaire toeristische bestemmingen onevenredig groot. In historische stadscentra en kustplaatsen is het aandeel vaak veel hoger, wat leidt tot een drastische verandering van het karakter van deze buurten.

De ‘Airbnboom’ heeft geleid tot een significante stijging van de huur- en koopprijzen in toeristische gebieden. Veel lokale bewoners worden gedwongen hun woonplaats te verlaten, omdat ze de huren niet meer kunnen betalen. Dit proces verandert de sociale structuur van hele wijken.

Daarnaast klagen bewoners over geluidsoverlast, vervuiling en een verlies aan gemeenschapsgevoel. Buurten die ooit het hele jaar door levendig waren, veranderen in seizoensgebonden toeristenghetto’s, waar buiten het hoogseizoen veel woningen leeg staan.

Voorstanders van vakantieverhuur wijzen op de economische voordelen. Het biedt extra inkomsten voor huiseigenaren en trekt toeristen aan die geld uitgeven in lokale winkels en restaurants. Critici stellen echter dat deze voordelen niet opwegen tegen de nadelen voor de lokale gemeenschap.

Ondanks de groeiende protesten, wijzen alle economische indicatoren erop dat de Spaanse toerismesector een nieuw recordjaar tegemoet gaat. CaixaBank Research voorspelt een groei van 5% in het toeristische BBP, meer dan het dubbele van de verwachte groei voor de gehele economie.

Het aantal internationale bezoekers zal naar verwachting de 90 miljoen overschrijden, een stijging van 7% vergeleken met 2023. Deze enorme toestroom van mensen dat gelijk staat aan bijna het verdubbelen van de Spaanse bevolking tijdens het hoogseizoen, brengt onvermijdelijk spanningen met zich mee.

Economisch belang toerisme

Het belang van toerisme voor de Spaanse economie kan nauwelijks worden overschat. In 2024 zal de sector naar verwachting 13,4% van het BBP uitmaken, met een economische waarde van meer dan 200 miljard euro. Zonder toerisme zou de Spaanse economie in het afgelopen jaar slechts met 0,8% zijn gegroeid, in plaats van de gerealiseerde 2,4%.

De verwachte uitgaven van buitenlandse toeristen worden geschat op ongeveer 125 miljard euro. Dit draagt in belangrijke mate bij aan het overschot op de lopende rekening van Spanje en versterkt de positie van het land als de op een na populairste toeristische bestemming ter wereld.

Terwijl de economische cijfers indrukwekkend zijn, groeit de bezorgdheid over de duurzaamheid van dit groeimodel. De roep om “bezocht, niet overspoeld” worden, weerklinkt steeds luider in lokale gemeenschappen.

Er is een groeiend besef dat economische groei niet ten koste mag gaan van de leefbaarheid voor lokale bewoners en de natuurlijke omgeving. De uitdaging voor de overheden is om een evenwicht te vinden tussen economische belangen en de behoeften van lokale gemeenschappen.

Nationale en lokale maatregelen

De Spaanse regering heeft recent eindelijk gehoor gegeven aan de groeiende onvrede en overweegt nu ingrijpende wettelijke maatregelen. Een van de voorstellen is om de wet zodanig te wijzigen dat appartementencomplexen vakantieverhuur kunnen verbieden op grond van het feit dat het een economische activiteit betreft.

Daarnaast heeft het Ministerie van Consumentenzaken een onderzoek ingesteld naar verhuurplatforms die vakantiewoningen zonder vergunning adverteren. De overheid roept gemeenten op om zich bij dit onderzoek aan te sluiten, in een poging om de wildgroei van illegale vakantieverhuur in te dammen.

Barcelona loopt voorop in de strijd tegen massatoerisme. De stad werkt aan een plan om alle toeristische appartementen uit te faseren: in november 2028 zullen de huidige 10.101 vergunningen verlopen. Daarnaast heeft de stad onconventionele maatregelen genomen, zoals het verwijderen van een busroute uit Google Maps om toeristen te ‘misleiden’ en overvolle gebieden te ontlasten.

In Palma de Mallorca heeft het stadsbestuur voorgesteld om nieuwe vakantieverhuur te verbieden, het aantal grote cruiseschepen te beperken en de verhuur van auto’s aan toeristen aan banden te leggen. Ook wil de stad de bewegingsvrijheid van georganiseerde toeristengroepen reguleren.