In maart 2022 werd een groot deel van Spanje, waaronder Málaga, bedekt door een dikke laag roodbruin stof afkomstig uit de Sahara. Dit fenomeen, bekend als calima, veroorzaakte niet alleen indrukwekkende beelden van een oranje lucht, maar bracht ook gezondheidsrisico’s met zich mee vanwege de hoge concentratie fijnstof. Nu, bijna drie jaar later, hebben wetenschappers ontdekt dat deze specifieke calima radioactieve deeltjes bevatte.
Een recente studie, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Science Advances, onthulde dat stofmonsters van deze calima sporen bevatten van isotopen zoals cesium-137, plutonium-239 en plutonium-240. Deze stoffen zijn restanten van oude nucleaire tests en hebben een radioactieve oorsprong. Hoewel de stralingsniveaus laag waren en geen direct gevaar vormden voor de volksgezondheid, bevestigt dit onderzoek dat Saharastof radioactieve deeltjes over grote afstanden kan verspreiden.
Aanvankelijk werd vermoed dat de radioactieve deeltjes afkomstig waren van de Franse nucleaire tests die in de jaren zestig in Algerije werden uitgevoerd. Die theorie leek logisch omdat de Sahara, en met name het zuiden van Algerije, een belangrijke bron is van de stofwolken die Europa bereiken. Echter, nadere analyse bracht aan het licht dat de samenstelling van de isotopen beter overeenkwam met de overblijfselen van nucleaire tests uit de Koude Oorlog, uitgevoerd door verschillende landen, waaronder de Verenigde Staten en de voormalige Sovjet-Unie.
Wetenschappers maakten gebruik van geavanceerde meetmethoden om de herkomst van de deeltjes te achterhalen. De monsters werden verzameld in verschillende delen van Spanje, waaronder Málaga, en onderworpen aan isotopische analyse. Het onderzoek wees uit dat deze deeltjes al decennialang in de atmosfeer circuleren en door de wind over duizenden kilometers worden verplaatst. De Sahara fungeert in feite als een soort opslagplaats voor radioactief stof, dat tijdens sterke winden en zandstormen weer in de lucht terechtkomt en vervolgens naar Europa wordt vervoerd.
Ondanks de aanwezigheid van radioactieve deeltjes benadrukken experts dat er geen acute gezondheidsrisico’s waren tijdens de calima van 2022. De gemeten waarden lagen ruim onder de grens die als gevaarlijk wordt beschouwd voor mensen. Toch roept de ontdekking vragen op over de langetermijneffecten van herhaalde blootstelling aan zulke deeltjes, vooral in gebieden die vaker door Saharastof worden getroffen.
De bevindingen uit dit onderzoek zijn belangrijk omdat ze laten zien hoe milieuvervuiling en historische nucleaire activiteiten nog steeds invloed kunnen hebben op het dagelijks leven, zelfs op plekken die duizenden kilometers van de oorspronkelijke bron verwijderd zijn. Dit zet wetenschappers aan om verder onderzoek te doen naar de rol van atmosferische circulatie in het verspreiden van radioactieve stoffen.
Voor Spanje, en met name voor de zuidelijke regio’s zoals Málaga, betekent dit dat toekomstige calima-episoden niet alleen hinderlijk kunnen zijn vanwege de stofophoping en de impact op de luchtwegen, maar ook potentieel kleine hoeveelheden radioactieve stoffen kunnen bevatten. Hoewel het risico laag is, zal er in de toekomst waarschijnlijk meer aandacht komen voor de samenstelling van Saharastof en de mogelijke effecten ervan op de volksgezondheid.
