Toerisme is al meer dan een eeuw een belangrijke motor voor de sociale en economische veranderingen op de Balearen. De geschiedenis van het toerisme op deze Spaanse eilanden laat zien hoe de sector in verschillende fasen is geëvolueerd, met zowel hoogte- als dieptepunten. Dit artikel verkent deze ontwikkeling aan de hand van historische data over het aantal toeristen, de werkgelegenheid en de manier hoe men met het toerisme omgaat.

De opkomst van de Balearen als toeristische bestemming begon in de 19e eeuw, toen welgestelde reizigers de eilanden ontdekten en er een mythe omheen vormden. In de vroege 20e eeuw werden de eerste stappen richting een georganiseerde toerismesector gezet. In 1905 werd de ‘Fomento del Turismo’ opgericht, en enkele van de eerste luxe hotels zoals Grand Hotel, Victoria, Mediterraneo en Formentor werden gebouwd. Echter, de grote economische crisis van 1929 en de daaropvolgende Spaanse Burgeroorlog, die in 1936 uitbrak, zetten een rem op deze ontwikkelingen.

De jaren 50 en 60

Na de Tweede Wereldoorlog kwam het toerisme opnieuw op gang. In 1945 arriveerden er 55.134 toeristen op de Balearen, van wie slechts 691 buitenlanders. De marketingcampagne ‘Luna de Miel in Mallorca’ hielp de hotelindustrie te stimuleren. Het Plan van Economische Stabilisatie in 1959 leidde tot een versnelde groei van de toeristische sector. Gedurende tien jaar tijd werden er meer dan 200.000 nieuwe toeristische bedden gecreëerd, en buitenlandse touroperators begonnen zich in de regio te vestigen. De bouw van nieuwe luchthavens op Eivissa in 1963 en Maó in 1968 droeg bij aan de toegankelijkheid van de eilanden.

De jaren 70

In 1974 werd de groei van het toerisme voor het eerst onderbroken door de oliecrisis. Het aantal toeristen daalde en de aantallen van 1973 zouden pas in de jaren 80 weer worden gehaald. Deze periode ging gepaard met stijgende werkloosheid en een afname van emigratie vanuit het Spaanse vasteland naar de Balearen. Tegelijkertijd kwamen grote hotelketens op, die de markt verder zouden verduurzamen.

De jaren 80

De vroege jaren 80 brachten een nieuwe expansie, waarbij het aantal toeristen bijna verdubbelde; dit wordt vaak aangeduid als de tweede toeristische boom. Maar tegen het einde van de jaren 80 en begin jaren 90 werden de Balearen geconfronteerd met fluctuaties in zowel nationale als internationale economieën. De waardestijging van de peseta en problemen op de Britse markt leidden tot overcapaciteit in de toeristische sector.

De jaren 90

Desondanks bleef het aantal toeristen tussen 1992 en 1999 gestaag groeien, met jaarlijks bijna een miljoen extra bezoekers. Er ontstond ook een aanzienlijke toename van zogenaamde ’toeristische accommodaties’, wat betekende dat huizen van zowel inwoners als buitenlanders beschikbaar werden gesteld voor vakantieverhuur.

De 21e eeuw

De 21e eeuw begon met een schok door de aanslag op de Twin Towers in 2001, maar het toerisme op de Balearen profiteerde indirect van problemen in andere mediterrane bestemmingen die geteisterd werden door conflicten of religieuze spanningen. De invoering van de ecotasa in 2002 had weinig invloed op de vraag naar toerisme.

Tot 2008 bleef het aantal toeristen stijgen tot een piek van 13,1 miljoen. Een wereldwijde financiële crisis volgde echter, veroorzaakt door de subprime-hypotheken in de Verenigde Staten, wat leidde tot een afname van het toerisme. Desondanks bereikte het aantal toeristen in 2013 weer rond de 13 miljoen, en dit aantal groeide systematisch door tot ongeveer 16 miljoen in de daaropvolgende jaren.

Echter, in 2020 leidde de wereldwijde pandemie tot een dramatische daling van het aantal bezoekers, tot slechts 3,1 miljoen. De toeristische sector herstelde zich snel; in 2021 kwamen er weer 8 miljoen toeristen, en in 2022 steeg dit aantal tot een record van 18,7 miljoen in 2024. De Balearen lijken op een pad te zijn naar de twintig miljoen toeristen, waarmee de Balearen zijn onmiskenbare rol in de mondiale toerisme-industrie bevestigt.