Elke week plaatsen we aan de hand van de tips en informatie van de ‘Typisch Spanje’ auteur Frieda Kleinjan een reis door Spanje maar dan op een andere manier. Dat doet de schrijfster door middel van bekende en minder bekende boeken en romans om zo de link tussen het reizen, de cultuur en literatuur te maken tijdens de wekelijkse ‘literaire reisgids van Spanje’, een must voor de lezers die aan ‘literair toerisme’ willen doen. Via de links in het artikel zijn de boeken meteen te bestellen om zo al aan jouw literaire reis door Spanje te beginnen.
Je zou literair toerisme kunnen omschrijven als een soort cultureel toerisme dat zich heeft ontwikkeld op plekken die verband houden met gebeurtenissen in fictieve teksten. Met andere woorden: het is een nieuw soort cultureel toerisme dat fictie verbindt met de echte wereld.
Buitenlandse schrijvers maakten van Mallorca toeristische trekpleister
De eersten die de charme van Mallorca ontdekten waren vermaarde schrijvers als George Sand, Ludwig Salvador, Robert Graves, Anaïs Nin en Albert Vogeleis. Zij voelden zich aangetrokken door het milde klimaat, de lage kosten van levensonderhoud, de paradijselijke schoonheid, de vrijheid om hun creativiteit tot bloei te laten komen.
Albert Vigoleis Thelen: ‘Het eiland van het tweede gezicht’
De Duitse dichter, schrijver en vertaler Albert Vigoleis Thelen (1903-1989) belandde in de jaren dertig bij toeval op het toeristeneiland Mallorca, samen met zijn Zwitserse vriendin, Beatrice. De broer van Beatrice, Zwingli, die in een hotel op het eiland werkte, had laten weten dat hij op sterven lag. Toen de geliefden in Palma arriveerden bleek het tegendeel het geval te zijn, hij vierde er het leven met volle teugen, met een Spaanse schone, een zekere Pilar.
Het verhaal loopt niet in een rechte lijn. Thelen noemde het zelf een cactusverhaal, vanwege de eindeloze uitweidingen en terzijdes. Op sprankelende, hilarische toon geeft de meesterverteller de lezer een inkijkje in de bizarre wereld waarin hij en Beatrice op het eiland terecht zijn gekomen, een wereld van smokkelaars, verarmde adel, hoeren, miljonairs, filosofen, dichters, een gepensioneerde Duitse generaal… Om te kunnen overleven in deze bizarre omgeving verhuurde hij zich onder meer als toeristengids, klerk, taalleraar en hotelmanager. Dit alles leverde dermate veel verhaalstof op dat de Nederlandse uitgever Van Oorschot, die het boek in 1953 in het Duits uitbracht, opmerkte dat hij het te lang vond. Dit deed de schrijver zo in woede ontsteken dat hij driehonderd pagina’s uit het manuscript rukte (er bleven nog 960 over).
Vigoleis en Beatrice verbleven van 1931-1936 op Mallorca. Het nazisme waartegen de hoofdpersonen zich heftig verzetten kwam op en wist ook daar zijn weg te vinden. Op een gegeven moment was Thelen zijn leven er niet meer zeker. Het idyllische eiland kreeg een tweede gezicht. Via een omweg vluchtten ze naar Portugal en vonden onderdak bij de mysticus Teixeira de Pascoaes, wiens werk hij ging vertalen in zowel het Duits als het Nederlands. Naast zijn vele vertalingen en enkele dichtbundels is Het eiland van het tweede gezicht zijn enige proza van betekenis.
De schoonheid van de natuur op Mallorca wordt door de Duitse schrijver niet bezongen. Dat behoort niet tot mijn vaardigheden, heeft hij eens gezegd. Zijn kracht zit in het beschrijven van personages, gebeurtenissen, anekdotes, waarin hij een bloemrijke fabuleerkunst aan de dag legt.
Albert Vigoleis Thelen, Die insel des zweites Gezichts, uitgeverij Van Oorschot (1953); Het eiland van het tweede gezicht, uitgeverij Signature (2004), vertaling Wil Boesten.
Julio Cortázar: ‘’El rayo verde’
De Argentijnse schrijver Julio Cortázar (1914-1984), bekend om zijn werk vol humor en originaliteit, leerde Mallorca kennen door de Nicaraguaanse schrijfster Claribel Alegría. Tijdens zijn verblijf in haar huis schreef hij het verhaal El rayo verde, De groene straal, waarin hij verwijst naar de mythische groene straal van Jules Verne, van wie wordt verteld dat hij op bezoek is geweest bij aartshertog Ludwig Salvator. ‘El rayo verde’ is te lezen in het boek Papeles inesperados dat postuum is uitgegeven door zijn eerste vrouw, Aurora Bernández.
De groene straal
Gisteren zag ik, vanuit de uitkijktoren van aartshertog Ludwig Salvator, opnieuw de zon in de zee zakken. Een vriend had het over de groene straal en het deed me bij voorbaat al pijn dat de kinderen ter plekke er net zo gespannen op zouden wachten als ik ernaar had uitgekeken in mijn belachelijke horizon aan de rand van de stad; maar nu was het erger, nu stond het vast dat er geen groene straal zou zijn. De ouders zouden hoe dan ook de teleurstelling vergoelijken door de kleintjes te troosten; het leven – zo noemen ze het – zou een ander punt markeren op weg naar het conformisme. Van de zon was nog maar een laatste fragiel oranjeachtig stukje over. We zagen hem verdwijnen achter de volmaakte rand van de zee, omhuld door een lichtkrans die nog een paar minuten zou duren. En toen verscheen de groene straal, het was geen straal maar een schittering, een kortstondige puntige vonk, als van de alchemistische versmelting, van de oplossing van de elementen van Heraclitus. Het was een intens groene vonk, het was een groene straal, ook al was het geen straal, het was de groene straal, het was Jules Verne.
Vertaling vanuit het Spaans: Frieda Kleinjan. Spaanse versie: Papeles inesperados: El rayo verde, Uitgeverij Alfaguera, 2009.
‘Typisch Spanje’
Het boek ‘Typisch Spanje rondgang door een eigenzinnig land’ geschreven en samengesteld door Frieda Kleinjan, is een bundel met fascinerende verhalen over uiteenlopende onderwerpen: architectuur, beeldende kunst, literatuur, sport, film, natuur, muziek, tradities… Al die verschillende cultuuruitingen vormen de identiteit van Spanje, leggen de ziel ervan bloot, tonen het land in al haar schakeringen. Voor elke Spanjeliefhebber valt er iets nieuws te ontdekken. KLIK HIER om dit boek te bestellen.