INTRO: Elke week plaatsen we aan de hand van de tips en informatie van de ‘Typisch Spanje’ auteur Frieda Kleinjan een reis door Spanje maar dan op een andere manier. Dat doet de schrijfster door middel van bekende en minder bekende boeken en romans om zo de link tussen het reizen, de cultuur en literatuur te maken tijdens de wekelijkse ‘literaire reisgids van Spanje’, een must voor de lezers die aan ‘literair toerisme’ willen doen. Via de links in het artikel zijn de boeken meteen te bestellen om zo al aan jouw literaire reis door Spanje te beginnen.
Je zou literair toerisme kunnen omschrijven als een soort cultureel toerisme dat zich heeft ontwikkeld op plekken die verband houden met gebeurtenissen in fictieve teksten. Met andere woorden: het is een nieuw soort cultureel toerisme dat fictie verbindt met de echte wereld.
Madrid als literaire inspiratiebron
Het staat buiten kijf dat Madrid niet mag ontbreken op de lijst van steden waar de literatuur een belangrijke plaats inneemt. In de loop der eeuwen is het de inspiratiebron geweest voor talloze (toneel)schrijvers en dichters, onder wie grote namen uit de Gouden Eeuw. Vooral in de Barrio de las Letras zie je daar nog veel van terug. Deze wijk wordt dan ook niet voor niets beschouwd als de meest literaire plek van de stad, waar zich onder meer het literatuurmuseum van de grote toneelschrijver Lope de Vega bevindt, in een straatje genoemd naar zijn eeuwige vijand, de schrijver van Don Quichot. Het is een wijk bij uitstek om de drukte van het centrum te ontvluchten, vol leuke restaurantjes, bars, mooie straatjes, waar op de grond in gouden letters geschreven citaten staan van een aantal van de meest beroemde dichters en schrijvers uit de Spaanse Gouden Eeuw, zoals die van Luis Góngora, Calderón de la Barca, Francisco de Quevedo, Cervantes… Evenals standbeelden van de grote namen en de huizen waar ze woonden, zelfs enkele kerken waar hun stoffelijke resten rusten. Maar Madrid heeft meer uiterlijke literaire kenmerken, zoals het monument van Cervantes op de Plaza de España. En niet te vergeten het Museo del escritor, uniek in de wereld, dat geheel is gewijd aan voorwerpen, meer dan vijfduizend: manuscripten, foto’s, eerste uitgaven…, van Spaanstalige schrijvers, onder wie Jorge Luis Borges, Julio Cortázar, maar ook van levende auteurs als Rosa Montero en Antonio Muñoz Molina. Het museum is ondergebracht in het Centro de Arte Moderno.
Carmen Mola: ‘De zigeunerbruid’
De laatste twintig jaar is de novela negra, een subgenre van de misdaadroman, in Spanje steeds populairder geworden, dankzij de vele schrijvers die hun bloedstollende verhalen situeren in een Spaanse stad of streek. Daaronder valt ook De zigeunerbruid, La novia gitana, van Carmen Mola, waarin de lezer wordt meegenomen naar Madrid. En niet alleen naar toeristische trekpleisters, maar ook naar plekken als calle Orense, Lavapiés, calle Barquillo, barrrio Carabanchel, Quinta de Vista Alegre… Carmen Mola bleek bij het in ontvangst nemen van de Premio Planeta 2021 tot ieders verbazing het pseudoniem te zijn van drie bekende mannelijke scriptschrijvers.
De titel van het boek verwijst naar Susana Macaya, een meisje van zigeunerafkomst, die verdwijnt op de avond van haar vrijgezellenfeest. Haar lichaam wordt twee dagen later gevonden in de Quinta de Vista Alegre in de wijk Carabanchel. Op het eerste gezicht denkt de lokale politie dat het om een gewone misdaad gaat, maar al snel wordt ontdekt dat ze op wrede wijze mishandeld is en dat haar zus Lara zeven jaar daarvoor, ook aan de vooravond van haar huwelijk, hetzelfde lot onderging. Lara’s moordenaar zit sindsdien zijn straf uit, zodat er maar twee mogelijkheden zijn: iemand heeft zijn methode om het zusje te doden geïmiteerd of er zit een onschuldige opgesloten.
Om erachter te komen wat er is gebeurd wordt inspecteur Elena Blanco op de zaak gezet, hoofd van de BAC, een speciale politie-eenheid voor moeilijk oplosbare zaken. Elena is een eigengereide vrouw met een groot geheim en wonderlijke trekjes, zo zijn haar hobby’s grote auto’s, karaoke en grappa, en maakt ze iedere tien seconden een foto van de voorbijgangers die door de poort van de Plaza Mayor lopen.
In Spanje staat De zigeunerbruid op de lijst van de beste misdaadromans vanwege de knappe manier waarop alle ingrediënten van het genre bij elkaar komen. Wie aan de hand van Elena Blanco Madrid wil verkennen, zal door haar ogen de plekken ontdekken waar de gruweldaden hebben plaatsgevonden.
KLIK HIER om dit boek te bestellen. Carmen Mola, De zigeunerbruid, Xander Uitgevers B.V., 2019, vertaling Imke Zuidema
Arjen Fortuin en Hans Schoots: ‘Ongenaakbaar Madrid’
Een bundel met opmerkelijke verhalen van het Madrid van de laatste zes eeuwen, zo zou je Ongenaakbaar Madrid kunnen omschrijven. De samenstellers, Arjen Fortuin en Hans Schoots, hebben gekozen voor prozateksten van Nederlandse en vertaalde Spaanse schrijvers waardoor er een kleurrijke kijk op de metropool ontstaat.
Maarten Steenmeijer vertelt bijvoorbeeld dat de stad niet op organische wijze van klein naar groot is gegroeid, maar een boomtown is die hardnekkig bleef weigeren een natuurlijke dood te sterven en zo op tegennatuurlijke wijze uitgroeide tot de grootste stad van Spanje.
In Het Escorial neemt Chris van der Heijden je mee naar de belangrijkste plekken: la sala de las batallas, ‘de veldslagenzaal’, de bibliotheek en de privévertrekken van de Felipe II met zijn sterfbed. Hij mijmert over het sombere gebouw. ‘Het is inderdaad een gebouw waar geen lachje af kan. Maar is dat hetzelfde als somber? En zo ja, is dat negatief? Het is een vraag die verder gaat dan El Escorial: ze heeft alles te maken met de rol die Spanje in onze cultuur speelt en, wellicht, in de toekomst zelfs zou moeten spelen: is dit het land van het tragische levensgevoel en zo ja, ontbreekt het ons daaraan?’
Om de sfeer weer te geven van het Madrid van eind 19e eeuw haalt Robert Lemm de door Jorge Luis Borges ontdekte schrijver Rafael Cansinos-Asséns aan. ‘De stad bruist van artiesten, anarchisten, gesjeesde jezuïeten, ex-militairen, theosofen en valse markiezen, acteurs en feministen, saters en efeben, parasieten en pederasten. Het is één grote maskerade die zich voornamelijk afspeelt tussen de Puerta del Sol en de Puerta de Alcalá…’
Ook de schelmenroman De zwendelaar van Francisco de Quevedo (1580-1645) is onder het stof vandaan gehaald. Hierin schetst de schrijver zijn Madrileense milieu: ‘Het eerste wat u moet weten is dat in Madrid de domste en wijste, de rijkste en de armste, de uitersten dus op alle gebieden worden gevonden; dat het slechte versluierd en het goede verborgen wordt en dat zich in de stad een bepaald soort mensen bevindt, zoals ik, van wie niemand weet waar ze vandaan komen, wie ze zijn en wat ze bezitten.’
En zo wordt Madrid nog van achttien andere zijden belicht. Een must voor de literaire stadstoerist.
KLIK HIER om dit boek te bestellen. Ongenaakbaar Madrid, samenstellers Arjen Fortuin en Hans Schoots, Uitgeverij Bas Lubberhuizen, 2003.
‘Typisch Spanje’
Het boek ‘Typisch Spanje rondgang door een eigenzinnig land’ geschreven en samengesteld door Frieda Kleinjan, is een bundel met fascinerende verhalen over uiteenlopende onderwerpen: architectuur, beeldende kunst, literatuur, sport, film, natuur, muziek, tradities… Al die verschillende cultuuruitingen vormen de identiteit van Spanje, leggen de ziel ervan bloot, tonen het land in al haar schakeringen. Voor elke Spanjeliefhebber valt er iets nieuws te ontdekken. KLIK HIER om dit boek te bestellen.