Gewapend met notitieboekjes en aandachtig voor elke beweging doorkruisen onderzoekers het platteland op zoek naar de ‘Sierra Nevada-meisjes’ (Niñas de Sierra Nevada) of in het Nederlands ‘Nevadaturkooisblauwtje‘. Dit zijn de taken die biologen en vrijwilligers elk jaar uitvoeren op de toppen van deze locatie in Granada om de ‘Polyommatus golgus’ te tellen, vlinders met een hemelsblauwe kleur aan de onderzijde van hun vleugels. Ze worden gedwongen om steeds hoger te vliegen op zoek naar ‘klimaatvluchtelingen’ die hun overleving garanderen.
Dit bijzondere insect, waarvan slechts enkele tientallen exemplaren zijn geregistreerd, ontvlucht warme temperaturen, waardoor ze steeds moeilijker te detecteren zijn. Er wordt zelfs gevreesd dat deze soort uiteindelijk niet genoeg ruimte zal vinden en zal verdwijnen. Maar het is niet de enige bestuiver die in gevaar is in dit gebied, omdat naar schatting 20% van de onderzochte vlindersoorten is afgenomen en 15% is toegenomen.
Het zijn voornamelijk specialistische vlinders, met een unieke verspreiding of kenmerken, die in aantal afnemen. Er wordt ook nadruk gelegd op andere bedreigde soorten, zoals de ‘Apolo’, met iets meer dan honderd individuen, of de ‘Puerto Lobo-vlinder’, endemisch voor dit bergsysteem en waarvan slechts 39 populaties bekend zijn.
Op nationaal niveau kunnen vlinders ook tekenen van uitputting vertonen. In 2020 was het totale aantal getelde vlinders in de nationale parken van Spanje meer dan 27.600 exemplaren, wat een afname van bijna 7% betekent vergeleken met het gemiddelde van 2016-19, volgens het laatste rapport over vlindermonitoring van het Nationale Parken Netwerk.
Ondanks de groeiende bezorgdheid over bestuivers, zijn slechts 13 soorten – van de meer dan 5.000 soorten, zowel dag- als nachtvlinders, in Spanje – opgenomen in de lijst van in het wild levende soorten onder speciale bescherming in het land. Van deze soorten zijn er slechts drie opgenomen in de Spaanse Catalogus van Bedreigde Soorten: de ‘Nevadaturkooisblauwtje’ (Niña de Sierra Nevada) en de ‘Euchloe bazae’ (Azufrada ibérica) in de categorie ‘Bedreigd’ en de ‘Donker pimpernelblauwtje’ (Hormiguera oscura) in de categorie ‘Gevoelig’.
Andere soorten waarvan gevraagd wordt om opgenomen te worden in deze catalogus zijn twee Canarische vlinders, de ‘Sátiro de El Hierro’, exclusief voor dit eiland; en de ‘Capuchina canaria’, bedreigd door een uitheemse wespensoort die haar rupsen parasiteert. Ook de ‘Veloz balear’, met slechts één populatie op Mallorca; de ‘Ajedrezada haltera’, de ‘Ajedrezada de bandas amarillas’ en de ‘Malacosoma laurae’, een soort mot die exclusief is voor moerassen zoals de moerassen van Odiel in Cádiz en Huelva, verkeren in ernstig gevaar door een geleidelijke stijging van de zeespiegel als gevolg van klimaatverandering.
Deskundigen wijzen op mogelijke redenen voor de afname van populaties, waaronder de combinatie van klimaatverandering en menselijke activiteiten. Hittegolven en droogtes als gevolg van klimaatverandering zijn zeer schadelijk voor vlindersoorten in sommige gebieden, vooral in bergachtige gebieden. Onder de menselijke activiteiten vallen de toename van intensieve landbouw, verlies van bodem en gebruik van pesticiden en agrochemicaliën die struiken en schuilplaatsen voor insecten verminderen, als onderdeel van het probleem.