Spanje moet een nieuw retoursysteem voor plastic flessen en blikjes om afval in gele containers met 15% te verminderen introduceren. Dit deposit-refund system of Sistema de depósito y reembolso (SDDR) in het Spaans moet uiterlijk in november 2026 in werking treden, in lijn met Europese regelgeving die een recyclingpercentage van 70% eist. Momenteel loopt Spanje met een recyclingpercentage van 41% flink achter op andere Europese landen.
Het SDDR werkt eenvoudig: consumenten betalen bij aankoop van een product een extra bedrag, doorgaans tussen de 10 en 25 cent per verpakking. Dit bedrag krijgen ze terug bij het inleveren van de lege fles of het blikje in de supermarkt. Volgens berekeningen van de organisatie Rethinking, gespecialiseerd in circulaire economie, kan dit systeem het recyclagepercentage verhogen tot 90-95%, zoals in landen waar dit systeem al jaren succesvol draait.
Niet alle verpakkingen vallen onder het SDDR. Het gaat voornamelijk om plastic PET-flessen, aluminium en stalen blikjes, en mogelijk ook glazen flessen. Deze materialen zijn het meest voorkomend en makkelijk te bewaren. Hoewel het systeem niet alles oplost, wordt verwacht dat het een belangrijke stap is richting een duurzamer afvalbeheer.
Er zijn echter uitdagingen. Het succes hangt af van de organisatie van het systeem: wie beheert het, welke verpakkingen vallen er precies onder, en waar kunnen consumenten de verpakkingen inleveren? De overheid zal moeten samenwerken met supermarkten en producenten om een gebruiksvriendelijk en effectief systeem op te zetten.
Het nieuwe systeem krijgt in veel landen een positieve ontvangst, omdat het bijdraagt aan minder vervuiling en hogere recyclingpercentages. Het Spaanse publiek lijkt klaar om deze stap naar een groenere toekomst te zetten.
Lessen uit Nederland en België
Nederland en België kunnen voor Spanje als voorbeeld dienen. In Nederland is het statiegeldsysteem al decennialang in gebruik. Voor grote plastic flessen en glazen bierflesjes bestaat het systeem al geruime tijd. Op 1 juli 2021 werd statiegeld ingevoerd op kleine plastic flesjes, gevolgd door blikjes op 1 april 2023. Consumenten betalen bij aankoop een klein bedrag extra dat ze terugkrijgen bij inlevering van lege verpakkingen. De invoering verliep echter niet zonder discussie: supermarkten klaagden over de kosten van inzamelpunten, en consumenten hadden tijd nodig om te wennen aan de veranderingen.
In België werkt men al langer met een verplichte gescheiden inzameling van afval, waarbij sorteren thuis cruciaal is. Hoewel België nog geen landelijk retoursysteem heeft voor flessen en blikjes, worden via de organisatie Fost Plus indrukwekkende recyclingpercentages gehaald. Ook hier speelt de samenwerking tussen overheden, producenten en burgers een belangrijke rol. Spanje kan leren van het Belgische model door in te zetten op bewustwordingscampagnes en gestructureerde inzamelingssystemen.
Het Spaanse SDDR is vergelijkbaar met systemen in landen zoals Duitsland en de Scandinavische landen, waar recyclingpercentages tot 98% worden gehaald. Het systeem werkt eenvoudig: bij aankoop van een fles of blikje wordt statiegeld gerekend dat consumenten terugkrijgen bij inlevering. Dit zorgt ervoor dat verpakkingen apart worden ingezameld en geschikt blijven voor hoogwaardige recycling.
Hoewel Nederland en België laten zien dat succes mogelijk is, benadrukken hun ervaringen het belang van samenwerking en draagvlak onder burgers en bedrijven. Als Spanje dit weet te realiseren, kan het retoursysteem een belangrijke stap zijn in de richting van een circulaire economie.