GERONA – Er zijn vreemde situaties en dit is er zo een. Llivia is een Spaans stadje dat bij de Catalaanse provincie Gerona hoort maar niet in de autonome regio Catalonië of in Spanje is gelegen maar in Frankrijk. Llivia is volledig omsloten door Frans grondgebied wat Llivia met recht uniek maakt als Spaanse exclave maar als enclave in Frankrijk.
Llivia ligt in de Pyreneeën, op een hoogte van 1223 meter. Het stadje ligt aan de bovenloop van de Segre, een bijrivier van de Ebro en heeft ongeveer 1.467 inwoners. Het 12,83 km2 grote grondgebied heeft een L-vorm, waar behalve de stedelijke bebouwde kom nog twee gehuchten liggen.
Het stadscentrum ligt op ongeveer 5 km van de Spaanse grens bij Puigcerdà, maar het meest westelijke punt van de enclave is slechts 1,7 km van de rest van Spanje verwijderd.
Het unieke van Llivia is dat het een Spaans stadje is, behorend tot de Catalaanse provincie Gerona, in de historische Franse landstreek Cerdanya. Het stadje (geen dorp) is volledig omsloten door Frans grondgebied. Het is dus een Spaanse exclave maar een enclave in Frankrijk.
De zogenaamde neutrale weg die Llivia verbindt met de rest van Spanje, lift voor twee kilometer op Frans grondgebied. Hij wordt door Frankrijk onderhouden en de Franse wetten zijn er van kracht, maar het verkeer van en naar de enclave wordt niet gecontroleerd zolang men de weg niet verlaat. Tot de afschaffing van de grenscontroles in 1995 was het verboden de weg op Frans grondgebied te verlaten of op te rijden. Lange tijd bestonden er in Frankrijk geen wegwijzers om Llivia te bereiken langs deze weg.
Ontstaan
Krachtens de Vrede van de Pyreneeën in 1659 moest de Frans-Spaanse grens worden gewijzigd ten voordele van Frankrijk. Bedoeling was deze grens zoveel mogelijk te doen samenvallen met de toppen van de Pyreneeën. Voor Cerdanya was dat niet mogelijk en daarom bepaalde het verdrag dat Spanje 33 dorpen van Cerdanya aan Frankrijk zou afstaan, waaronder Llivia.
Bij de uitvoering van het verdrag merkten de Spanjaarden op dat Llivia geen dorp was, maar een stad en dat het verdrag daarop geen betrekking had. Inderdaad had Llivia in de eeuw daarvoor stadsrechten gekregen van keizer Karel V. Door de Conventie van Llivia, gesloten op 12 november 1660, ging Frankrijk ermee akkoord dat de stad Spaans zou blijven, hoewel ingesloten door Frankrijk, op voorwaarde dat het niet zou worden versterkt.
Latere verzoeken van Frankrijk om Llivia te verkrijgen zijn langs Spaanse kant steeds afgewezen. Alleen tijdens de korte tijd dat Catalonië door Napoleon bij Frankrijk was ingelijfd (1812-1814) was de stad Frans, maar toen nog vormde ze een exclave van het kortstondige departement Sègre in het departement Pyrénées-Orientales.
Statuut
De conventie van Llivia (1660) is aangevuld en gepreciseerd door het verdrag van Bayonne van 26 mei 1866, dat de grens nauwkeurig vastlegt.
Dat verdrag bevestigt dat Spanje geen militaire versterkingen in de enclave mag bouwen. Fransen mogen zich vrij op de Spaanse wegen verplaatsen als ze de enclave doorkruisen. Omgekeerd mogen Spanjaarden zich via de weg tussen Llivia en Puigcerdà vrij op Frans grondgebied verplaatsen. De douane mag hen daarbij niet hinderen.
In de praktijk is die bepaling zo geïnterpreteerd dat Frankrijk geen enkele beperking heeft opgelegd op het verkeer op de weg tussen Puigcerdà en de enclave. Zelfs Spaanse politiebeambten en militairen mogen vrij komen en gaan (wat bij andere exclaves in de wereld meestal niet het geval is). In 1939, tijdens de Spaanse Burgeroorlog, konden de nationalistische troepen zelfs ongehinderd Llivia bezetten (wel hebben ze op voorhand de Franse overheid verwittigd).
Bovendien hebben de kudden vanuit Llivia de vrije toegang tot hun weiden via het Franse dorp Angoustrine. De gemeente Llivia bezit trouwens voor 1330 hectare bos en weidegrond in Frankrijk, meer dan de oppervlakte van de enclave zelf.