Op Wereldwaterdag willen we speciaal stilstaan bij alles wat met waterhuishouding te maken heeft in Spanje. In dit geval kijken we naar de verschillende stroomgebieden die binnen Spanje te vinden zijn. Maar we richten ons ook op de stuwmeren en uiteraard de langste rivieren van het land, die een cruciale rol spelen in het ecosysteem en de economie.

De waterhuishouding in Spanje is complex en regionaal sterk verschillend, vanwege het gevarieerde klimaat en landschap. In het noorden valt relatief veel neerslag, terwijl het zuiden en zuidoosten te maken hebben met extreme droogte en periodes van waterschaarste. Om het waterbeheer efficiënt te organiseren, is Spanje verdeeld in zogeheten Confederaciones Hidrográficas (waterbeheerautoriteiten) die elk verantwoordelijk zijn voor een bepaald stroomgebied. Deze instanties beheren reservoirs, dammen, irrigatiekanalen en waterdistributie.

Er zijn honderden stuwmeren in Spanje, die niet alleen drinkwater opslaan, maar ook gebruikt worden voor landbouw, energieopwekking en overstromingspreventie. Door klimaatverandering en toenemende watervraag, vooral in landbouwgebieden en toeristische regio’s, staat de Spaanse waterhuishouding onder druk. Er wordt daarom steeds meer ingezet op hergebruik van afvalwater, ontzilting van zeewater en efficiënter irrigatiegebruik om het beschikbare water duurzaam te beheren.

Stroomgebieden

In dit geval kijken we alleen naar die stuwmeren waarin kraan/drinkwater zit (embalses de uso consuntivo). Op veel plaatsen in Spanje komt praktisch al het kraanwater uit de stuwmeren die nu in totaal 27.417 van de maximale 56.069 kubieke hectometer huishouden.

Spanje is onderverdeeld in 14 stroomgebieden (cuencas) te weten: Cataluña Interna (Catalonië), Júcar (Valencia regio en Castilla-La Mancha), Segura (Murcia, Mediterráneo Andaluza (Andalusië), Guadalete-Barbate (Andalusië), Tinto, Odiel y Piedras (Andalusië), Guadalquivir (Andalusië, Extremadura), Guadiana (Extremadura, Castilla-la Mancha), Tajo (Castilië en León, Madrid regio), Duero (Castilië en León, Madrid regio), Ebro (Catalonië, Aragón, la Rioja, Navarra), Miño-Sil (Galicië), Galicia Costa (Galicië), Cantábrico Occidental (Asturië, Cantabrië), País Vasco Interna (Baskenland) Cantábrico Oriental (Cantabrië, Baskenland).

Stuwmeren

Soms zijn ze compleet gevuld en soms kun je op de bodem van een stuwmeer (embalse) lopen en zelfs door straten van oude dorpen struinen die door het water verdwenen zijn. Spanje heeft een groots opgezet waterhuishouding systeem voor irrigatie, kraan/drinkwater en voor de opwekking van elektriciteit dat bestaat uit stuwmeren. Deze stuwmeren voorkomen ook vaak overstromingen of het uit de oevers treden van rivieren.

In Spanje zijn ongeveer 350 stuwmeren te vinden die in totaal 56.069 kubieke hectometer water opslaan. Veel van deze stuwmeren zijn in de jaren van de Franco-dictatuur aangelegd waarbij complete dorpen (er wordt gesproken over 500) geëvacueerd en ontruimd (vaak met geweld) werden om genoeg ruimte te creëren voor de waterhuishouding. Er worden echter nog steeds stuwmeren aangelegd waarbij er tot het jaar 2033 nog 17 nieuwe projecten gepland staan.

Spanje is wat betreft het aantal stuwmeren het vijfde land ter wereld met de meeste stuwmeren en het eerste land in de Europese Unie. Hoe mooi sommige stuwmeren ook zijn om te zien, deze hebben wel vaak een grote sociale, milieu en economische impact. Toch heeft Spanje, dat steeds droger wordt, deze stuwmeren hard nodig en kan het land eigenlijk niet zonder de ‘embalses’.

Overigens moet in de Spaanse taal een onderscheid worden gemaakt tussen de woorden ‘embalse’ en ‘presa’. Een embalse is een reservoir en waterbouwkundig bouwwerk met daarin een groot waterreservoir, waarin rivierwater wordt opgeslagen. Een ‘presa’ is een dam die gewoonlijk wordt aangetroffen bij de ‘embalse’ om de reservoirs af te sluiten. Volgens de cijfers (die elkaar een beetje tegenspreken) zijn er 350 ‘embalses’ ofwel stuwmeren en heeft Spanje 1225 ‘presas’ ofwel dammen.

Grootste stuwmeren van Spanje

Het grootste stuwmeer van Spanje is La Serena dat zich bevindt in de provincie Badajoz in de autonome regio Extremadura. Het is het grootste stuwmeer van Spanje en het derde grootste stuwmeer van Europa. Dit stuwmeer werd tussen 1985 en 1990 aangelegd bij de Zujar-rivier en heeft een maximale capaciteit van 3219 kubieke hectometer.

In de provincie Cáceres in Extremadura is het tweede grootste stuwmeer van Spanje te vinden, Alcántara. Dit stuwmeer heeft een maximale capaciteit van 3160 kubieke hectometer en werd in 1969 aangelegd bij de Tajo-rivier.

Het stuwmeer Almendra bevindt zich in twee provincies, Salamanca en Zamora in de autonome regio Castilië en León. Dit stuwmeer heeft een maximale capaciteit van 2649 kubieke hectometer en werd in 1970 aangelegd bij de Tormes-rivier.

In de provincies Cuenca en Guadalajara in de autonome regio Castilla-La Mancha bevindt zich het vierde grootste stuwmeer van Spanje. Het Buendia stuwmeer heeft een maximale capaciteit van 1705 kubieke hectometer en werd in 1958 aangelegd bij de Guadiela-rivier.

In de autonome regio Aragón is in de provincie Zaragoza het stuwmeer Mequinenza te vinden, het vijfde grootste van Spanje. Dit stuwmeer heeft een maximale capaciteit van 1534 kubieke hectometer en werd in 1964 aangelegd bij de Ebro-rivier.

In de provincie Cuenca in de regio Castilla-La Mancha is het Alarcón stuwmeer te vinden. Dit stuwmeer heeft een maximale capaciteit van 1118 kubieke hectometer en werd in 1955 aangelegd bij de Jucar-rivier.

Het Iznájar stuwmeer bevindt zich in de provincie Córdoba in de autonome regio Andalusië. Dit stuwmeer heeft een maximale capaciteit van 981 kubieke hectometers en werd in 1969 aangelegd bij de Genil-rivier.

Rivieren

Spanje kent een indrukwekkend netwerk van rivieren die het landschap vormen en van levensbelang zijn voor landbouw, energievoorziening en stedelijke ontwikkeling. Sommige rivieren stromen volledig binnen de landsgrenzen, terwijl andere, zoals de Tajo, ook door buurlanden zoals Portugal lopen. Hieronder een overzicht van de 10 langste rivieren van Spanje, inclusief hun lengte en een korte toelichting per rivier.

1. Tajo (Tagus) – 1007 km (813 km in Spanje)

De Tajo is de langste rivier van het Iberisch Schiereiland en stroomt door zowel Spanje als Portugal. Ze ontspringt in de Sierra de Albarracín in de provincie Teruel en baant zich een weg westwaarts door belangrijke steden als Aranjuez en Toledo. Na 813 kilometer in Spanje steekt de rivier de grens over naar Portugal, waar ze uiteindelijk uitmondt in de Atlantische Oceaan bij Lissabon. De Tajo is van groot belang voor de watervoorziening, hydro-elektrische energie en landbouw in beide landen. In het Spaans wordt ze “Tajo” genoemd, terwijl de Portugezen haar kennen als de “Tejo”.

2. Ebro – 910 km

De langste rivier die volledig binnen Spanje stroomt. Ze ontspringt in Fontibre (Cantabrië) en eindigt in een indrukwekkende delta aan de Middellandse Zee. De Ebro is cruciaal voor de irrigatie van grote delen van Noordoost-Spanje.

3. Duero – 897 km (572 km in Spanje)

De Duero, die in Portugal “Douro” heet, stroomt door het noorden van Spanje en vormt deels de natuurlijke grens met Portugal. Bekend om zijn wijnregio’s en stuwdammen.

4. Guadiana – 744 km (502 km in Spanje)

Ook deze rivier wordt gedeeld met Portugal. Ze vormt een belangrijk stuk van de Spaans-Portugese grens en mondt uit in de Atlantische Oceaan bij Ayamonte.

5. Guadalquivir – 657 km

Een historische rivier die volledig binnen Spanje stroomt. Ze passeert onder andere Córdoba en Sevilla, en was vroeger bevaarbaar tot diep in het binnenland.

6. Júcar – 498 km

De Júcar stroomt vanuit Castilla-La Mancha naar de Middellandse Zee bij Cullera (Valencia) en voorziet grote delen van Oost-Spanje van water.

7. Genil – 337 km

Als belangrijkste zijrivier van de Guadalquivir speelt de Genil een sleutelrol in Andalusië. Ze ontspringt in de Sierra Nevada.

8. Segura – 325 km

De Segura stroomt door droge gebieden als Murcia en Alicante. Waterbeheer is hier van groot belang vanwege het schaarse aanbod.

9. Miño – 315 km

De Miño stroomt voornamelijk door Galicië en vormt in het laatste deel van haar loop de grens met Portugal.

10. Turia – 280 km

Deze rivier stroomt vanuit Teruel naar de Middellandse Zee via Valencia. Na een grote overstroming in 1957 werd de rivier omgeleid. Het oude rivierbed is nu een beroemd stadspark.