In onze snel veranderende wereld, waar niets lang stand lijkt te houden, zijn eeuwenoude tradities soms moeilijk in stand te houden, maar soms lukt dat wel. Recent schreven we nog over een eilandje dat om de zes maanden eigendom is van Spanje of Frankrijk, dit keer hebben we het over de ‘Tributo de las Tres Vacas’, een traditie uit de middeleeuwen tussen Spanje en Frankrijk waarbij drie koeien door Frankrijk aan Spanje worden gegeven.
Elk jaar op 13 juli wordt aan de Spaans-Franse grens, bij een plaats bekend als Piedra de San Martín, het ‘Tribuut van de Drie Koeien’ gevierd, een traditie die teruggaat tot ten minste 1375. Maar, wat houdt deze oude ceremonie eigenlijk in? Een document van de Spaanse Belastingdienst beschrijft dat het ‘Tributo de las Tres Vacas’ zijn oorsprong vindt in de late middeleeuwen. Ondanks de vele conflicten tussen Spanje en Frankrijk door de eeuwen heen, heeft deze traditie standgehouden.
In Navarra, op de grens tussen Spanje en Frankrijk, liggen de valleien van Roncal en Baretous, met dorpen zoals Uztarroz, Isaba, Urzainqui en Garde aan de Spaanse kant, en Arette, Aramits, Feds, Lanne, Ance en Issue aan de Franse kant. Een oude legende vertelt dat er rond 1373 hevige geschillen ontstonden over het gebruik van lokale bronnen en weiden, wat resulteerde in de dood van een inwoner van Isaba. Als oplossing voor dit conflict besloten ze in 1375 dat de Fransen voortaan elk jaar op 13 juli drie runderen aan de inwoners van Navarra moesten geven.
Deze traditie is sinds dat jaar gedurende 648 jaar onafgebroken voortgezet en is daarmee de oudste actieve overeenkomst in Europa. Bij de steen van Sint-Maarten, gelegen op de grens, komen de burgemeesters van alle tien de gemeenten jaarlijks samen voor deze uitwisseling.
De burgemeester van Isaba vraagt aan de Fransen: “Zijn jullie bereid het tribuut van de drie koeien te betalen, zoals in voorgaande jaren, met dezelfde tanden, vacht en hoorns?” Na een positief antwoord van de Franse zijde, leggen alle burgemeesters hun rechterhand op de Steen van Sint-Maarten. Samen spreken ze driemaal “pax avant” uit, wat staat voor de broederschap en vrede tussen gemeenschappen aan weerszijden van de grens.
Daarna selecteert een dierenarts drie koeien uit de Franse groep die aan de criteria voldoen: ze moeten twee jaar oud zijn, in goede gezondheid en zonder zichtbare gebreken. Van deze drie koeien gaat er één naar Isaba, terwijl de andere twee worden verdeeld onder twee andere dorpen in Navarra. Dit gebeurt elk jaar volgens een roulerend systeem.
Als onderdeel van het ritueel worden vier bewakers benoemd, waarvan twee uit Spanje en twee uit Frankrijk, met de taak om de bergpassen van Erlanz en Leja te bewaken. Het evenement wordt afgesloten met een uitgebreid feestmaal en een viering van verbondenheid tussen de naburige dorpen in de valleien.