De recente extreme neerslag in Spanje heeft velen doen afvragen: waarom zoveel regen? Deze vraag is niet alleen relevant voor de inwoners van Spanje, maar ook voor meteorologen en klimaatwetenschappers die de veranderingen in ons weerpatroon bestuderen. De heftige regenval, vooral in gebieden zoals Valencia, wordt voornamelijk veroorzaakt door een verschijnsel dat bekend staat als DANA, ofwel een ‘koudeput’.
Afgelopen week viel er in Spanje een enorme hoeveelheid regen. In het kleine dorpje Turís, vlakbij Valencia, registreerde men op 29 oktober in slechts 24 uur maar liefst 771 millimeter regen. Dat is echt bizar veel, bijna evenveel als wat Nederland of België in een heel jaar krijgt. Weerspecialisten over de hele wereld zijn het erover eens dat de te warme Middellandse Zee, die tot wel 2 graden te warm was, en de klimaatverandering belangrijke factoren zijn in deze natuurramp.
Om te begrijpen waarom Spanje recentelijk zo’n grote hoeveelheid regen heeft ontvangen, moeten we eerst kijken naar de rol van de zogenaamde straalstroom en lagedrukgebieden. De straalstroom is als een snelweg voor luchtmassa’s in de hogere atmosfeer. Deze luchtstroom, die van west naar oost beweegt, beïnvloedt het weer in heel Europa, inclusief Nederland, België en Spanje.
Lagedrukgebieden ontstaan vaak wanneer koude lucht uit de poolgebieden samenkomt met warmere lucht uit tropische gebieden. Dit temperatuurverschil creëert sterke winden en luchtbewegingen. Wanneer deze lagedrukgebieden zich ontwikkelen boven de warme Middellandse Zee, kan dit leiden tot aanzienlijke neerslag, vooral als ze geïsoleerd raken van de straalstroom.
Op 29 oktober 2024 werden vooral de provincie Valencia, Castilla-La Mancha, het zuiden van Aragón en Andalusië, getroffen door een van de hevigste DANA’s ooit. Deze specifieke DANA had unieke kenmerken die bijdroegen aan de overvloedige neerslag. Deze situatie laat zien hoe de interactie tussen warme zeeën en koude lucht zorgt voor zware stormen.
De Middellandse Zee speelt een cruciale rol in het ontstaan van DANA’s. Met zijn relatief hoge watertemperatuur rond de 20 graden in de herfst, vormt het een voedingsbron voor warme, vochtige lucht. Wanneer deze lucht stijgt, mengt het zich met de koude lucht van DANA en leidt tot intense regenval.
Het grote temperatuurverschil tussen de luchtlagen draagt bij aan de vorming van stevige regenwolken. Deze wolken kunnen zich snel ontwikkelen en zorgen voor de zware buien die we hebben gezien in Spanje. Het proces van verdamping en condensatie is intensiever dan ooit tevoren, wat resulteert in ongekende hoeveelheden neerslag.
Een ander belangrijk aspect van deze DANA is dat het lagedrukgebied lange tijd in hetzelfde gebied bleef hangen. Dit is te wijten aan het feit dat het loskwam van de straalstroom en dus niet verder werd gedreven door de heersende winden. Hierdoor kreeg het systeem de kans om voortdurend warme, vochtige lucht aan te voeren, wat leidde tot aanhoudende regenval.
Deze langdurige blootstelling aan dezelfde weersomstandigheden heeft desastreuze gevolgen gehad voor veel regio’s, zoals Valencia. De lokale infrastructuur en natuurlijke omgeving waren niet voorbereid op deze enorme hoeveelheden water, wat resulteerde in overstromingen, schade aan eigendommen en het verlies van meer dan 220 levens.
Naast de atmosferische condities heeft ook de lokale geografie bijgedragen aan de ernst van de overstromingen. De steile hellingen en vaak kaalgekapte terreinen in Oost-Spanje bevorderen snelle waterafvoer. Daarnaast was de bodem door de droge zomermaanden minder in staat om water op te nemen. Dit maakte de situatie nog kritischer, omdat het water niet kon infiltreren en direct naar beneden stroomde.
Devastating floods in parts of #Spain after year's worth of rain fell in less than 24 hours. The animation below from #MTGI1 clearly shows large thunderstorms with strong lightning activity, causing exceptional rainfall and flash floods between 00:00 UTC yesterday – 10:00 today. pic.twitter.com/e3SdYAHrmV
— EUMETSAT (@eumetsat) October 30, 2024