De Europese Unie staat bekend om haar streven naar transparantie en gelijke rechten voor alle lidstaten. Dit geldt niet alleen op politiek en economisch gebied, maar ook op het gebied van media en journalistiek. Op 8 mei 2024 is er een nieuwe wet aangenomen met als doel het versterken van onafhankelijke redacties en het waarborgen van pluraliteit in de media. Deze wet, genaamd de Europese Wet voor Vrijheid van Media, zal vanaf 8 augustus 2025 van kracht zijn.
De EU beschermt fundamentele rechten, zoals vrijheid van meningsuiting en persvrijheid. In 2007 werd het Handvest van de Grondrechten van de EU aangenomen. Het Europees Parlement heeft in 2019 een resolutie aangenomen ter bescherming van de persvrijheid in de EU. Dit laat zien dat de EU actief bezig is met het waarborgen van deze essentiële rechten binnen haar lidstaten.
Om deze redenen heeft de Europese Unie een nieuwe wet aangenomen die gericht is op het garanderen van onafhankelijke en diverse media in de EU. De Europese Wet voor Vrijheid van Media heeft als doel om de onafhankelijkheid en pluraliteit van media te beschermen en te versterken. Dit geldt voor zowel publieke als private mediabedrijven in de Europese Unie. De wet zal ingaan op 8 augustus 2025 en heeft verschillende maatregelen die bijdragen aan dit doel.
Een belangrijk onderdeel van de nieuwe wet is transparantie. Dit betekent dat mediabedrijven verplicht zijn om informatie te verstrekken over hun eigendomsstructuur en financiële stromen. Dit om beïnvloeding door politieke of economische belangen te voorkomen en zo de onafhankelijkheid van de media te waarborgen.
In artikel 6 van de wet staat dat mediabedrijven openbaar moeten maken wie hun eigenaren zijn, inclusief publieke en private aandeelhouders met besluitvormingsbevoegdheid. Ook moeten ze jaarlijks rapporteren over de ontvangen overheidsfinanciering en eventuele advertentie-inkomsten uit derde landen. Deze openbare informatie zal beschikbaar zijn voor het publiek, waardoor transparantie en verantwoording worden bevorderd.
Een ander belangrijk aspect van de Europese Wet voor Vrijheid van Media is de bescherming van de onafhankelijkheid van redacties. Dit betekent dat mediabedrijven niet onder druk mogen worden gezet door externe partijen om bepaalde berichtgeving te publiceren. Redacties moeten vrij kunnen beslissen over hun inhoud en hierbij niet gehinderd worden door economische of politieke belangen.
In artikel 7 van de wet staat dat mediabedrijven hun redactiestatuut openbaar moeten maken. Hierin staat beschreven hoe de redactionele besluitvorming tot stand komt en welke invloed eventuele aandeelhouders hebben op deze beslissingen.
De nieuwe wet streeft ook naar diversiteit in de media. Dit betekent dat er ruimte moet zijn voor verschillende perspectieven en meningen in de berichtgeving. Dit geldt niet alleen voor politieke geluiden, maar ook voor culturele en sociale diversiteit.
In artikel 8 van de wet staat dat mediabedrijven een diversiteitsbeleid moeten hebben en dit openbaar moeten maken. Dit beleid moet gericht zijn op het bevorderen van gelijke kansen en het voorkomen van discriminatie in de media-industrie.
Naast het beschermen van de onafhankelijkheid en diversiteit in de media, heeft de nieuwe wet ook als doel om journalisten te beschermen. Zij moeten vrij en veilig hun werk kunnen doen, zonder angst voor repercussies.
In artikel 9 van de wet staat dat mediabedrijven verplicht zijn om redactiestatuten op te stellen waarin de rechten en plichten van journalisten worden vastgelegd. Ook moeten ze zorgen voor een veilige werkomgeving en passende arbeidsvoorwaarden voor hun journalisten.
De Europese Wet voor Vrijheid van Media zal pas over enkele jaren van kracht zijn, maar heeft nu al impact op de media-industrie in de Europese Unie. Zo hebben verschillende mediabedrijven hun eigendomsstructuur openbaar gemaakt en zijn er discussies gaande over de invloed van overheidsfinanciering op de onafhankelijkheid van media.
Ook heeft de wet wereldwijd aandacht getrokken, met name vanwege de nadruk op transparantie en het beschermen van journalisten. Verschillende landen buiten de Europese Unie hebben interesse getoond in deze wet en overwegen zelf soortgelijke maatregelen te nemen.