MADRID – Op zondag 10 november (ook wel 10N genoemd) zijn er algemene parlementsverkiezingen in Spanje, de vierde in vier jaar tijd (een Europees record). Terwijl de politici van de politieke partijen al meer dan een week campagne aan het voeren zijn en er geen dag voorbij gaat zonder dat er over de PP, PSOE, Podemos, Ciudadanos, VOX en nieuwkomer Más País gesproken en geschreven wordt, was de campagnestrijd op vrijdag voorbij en mogen de Spanjaarden op zondag beslissen op wie ze gaan stemmen.
Op 10 november (2019) mogen 37 miljoen Spanjaarden hun stem uitbrengen bij de centrale parlementsverkiezingen voor het lagerhuis ‘congreso’ en het hogerhuis ‘senado’ in Spanje. Deze miljoenen Spanjaarden zullen op die dag de 208 vertegenwoordigers (senadores) in het hogerhuis en 350 vertegenwoordigers (diputados) voor het lagerhuis kiezen. De Spanjaarden kiezen de premier van Spanje niet, dat doen de vertegenwoordigers in het lagerhuis.
In totaal zijn er 37.000.608 Spanjaarden die hun stem mogen uitbrengen, 106.632 personen meer dan de 36.893.976 kiezers bij de laatste verkiezingen op 28 april. 34.872.049 kiezers zijn woonachtig in Spanje en 2.128.559 Spaanse kiezers wonen in het buitenland, aldus de gegevens van het Spaanse Bureau voor de Statistieken (INE).
Overzicht verkiezingen
We beperken ons hier tot de verkiezingen die de afgelopen 40 jaar hebben plaatsgevonden na de invoering van de Spaanse Grondwet in 1978. Sindsdien zijn er in Spanje 13 verkiezingen geweest waarbij de Unión de Centro Democrático (UCD) partij 1 keer won (1979), de Partido Socialista Obrero Español (PSOE) 7 keer won (1982, 1986, 1989, 1993, 2004, 2008 en 2019) en de Partido Popular (PP) 5 keer won (1996, 2000, 2011, 2015 en 2016).
Kort overzicht belangrijkste politieke partijen
Om een beetje meer inzicht te krijgen in het wel en wee in politiek Spanje (toch wel belangrijk als men in Spanje woont, werkt of vaak op bezoek komt) hebben we hieronder een omschrijving gegeven van de grootste politieke partijen.
PARTIDO SOCIALISTA OBRERO ESPAÑOL (PSOE)
De Partido Socialista Obrero Español (PSOE) ofwel de Spaanse Socialistische Arbeiderspartij, is een politieke partij die in 1879 door Pablo Iglesias (nee, niet die van het huidige Podemos) werd opgericht. In de jaren van dictator Franco was de politieke partij illegaal en het duurde dus tot na de dood van Franco dat de PSOE weer van zich liet horen.
In 1977 waren de eerste democratische verkiezingen in Spanje sinds de terugkeer van de monarchie. De PSOE verloor deze verkiezingen met 29,2% tegen 34,4% voor de UCD, een conservatieve partij. Het zou tot 1982 duren voordat de PSOE de grootste partij zou worden van Spanje. De huidige partijleider is de 47-jarige Pedro Sánchez Pérez-Castejón.
De PSOE heeft de afgelopen 40 jaar 7 keer de verkiezingen gewonnen, te weten in 1982, 1986, 1989, 1993, 2004, 2008 en in april 2019 met als premiers van Spanje Felipe González Márquez (1982 – 1996), José Luis Rodríguez Zapatero (2004-2011) en Pedro Sánchez Pérez-Castejón (2018-huidige) waarbij premier Sánchez aan de macht kwam na de eerste succesvolle motie van wantrouwen waarbij de PP-regering naar huis werd gestuurd.
DE PARTIDO POPULAR (PP)
De PP is een afkorting voor de Partido Popular ofwel in het Nederlands de Volkspartij. Deze Spaanse politieke partij werd opgericht in 1989 en is de opvolger van de zogenaamde Alianza Popular, een partij met volgelingen van Franco die na de dood van de generaal de democratie niet accepteerden.
De PP is een christelijk conservatieve partij maar op economisch gebied heeft de partij sterke liberale opvattingen. De PP is tevens een voorstander van de Spaanse eenheid en dus tegen grotere autonomie van het Baskenland en Catalonië, iets dat wel blijkt uit de laatste discussies en problemen rondom Catalonië.
De huidige partijleider is de 38-jarige Pablo Casado Blanco die het roer van de voormalige premier van Spanje Mariano Rajoy Brey heeft overgenomen na de motie van wantrouwen begin juni 2018.
De PP heeft de afgelopen 40 jaar 5 keer de verkiezingen gewonnen, te weten in 1996, 2000, 2011, 2015 en 2016 met als premiers van Spanje José María Aznar López (1996-2004) en Mariano Rajoy Brey (2011-2018).
CIUDADANOS (C’s)
Ciudadanos (of C’s) is van oorsprong een Catalaanse regionale politieke formatie die als Ciutadans werd opgericht in 2006 in Barcelona. Ciutadans werd later omgetoverd tot landelijke formatie Ciudadanos wat zoveel betekent als bevolking of inwoners. De partij wordt aangevoerd door partijleider Albert Rivera die samen met zijn partijgenoten via een minder radicale opstelling van partijpunten tot een behoorlijke winst in stemmen en parlementszetels wist te groeien.
Ciudadanos is een politieke partij die zichzelf graag in het politieke centrum plaatst, dus niet links en niet rechts maar na de samenwerking in Andalusië met de PP en de extreemrechtse partij VOX wordt C’s steeds meer als een rechtse partij gezien. De partij wil echter het midden houden tussen liberalisme en sociaaldemocratie maar slaagt daar volgens de peilingen niet in.
De huidige partijleider is de 39-jarige Albert Rivera Díaz ook wel Alberto Carlos Rivera Díaz genoemd. Sinds 1 juni 2006 staat de in Catalonië geboren Rivera aan het hoofd van Ciudadanos.
UNIDAS-PODEMOS (UP)
Podemos werd officieel opgericht op 11 maart 2014 door een samenvoeging van progressieve activisten uit de 15-M beweging ofwel de indignados die in 2011-2012 voor veel commotie zorgden door diverse pleinen in het land te bezetten uit ontevredenheid over het politieke klimaat in Spanje. Eigenlijk kwamen in januari van 2014 al enkele koppen bij elkaar om de oprichting van een politieke partij voor en door het volk op te richten. Bij de Europese Parlementsverkiezingen in mei van dit jaar wist Podemos voor een sensatie te zorgen door als grote winnaar 5 van de 54 Spaanse zetels te krijgen in het Europees Parlement.
De leider van de beweging en politieke partij Podemos is de 40-jarige Pablo Iglesias, een schrijver en hoogleraar Politieke Wetenschappen aan de Complutense Universiteit in Madrid. Het is Iglesias die (met paardenstaart) het boegbeeld is geworden van Podemos doordat hij degene was die in televisieprogramma’s werd uitgenodigd om de standpunten van zijn partij te benadrukken en uit te leggen.
Na de gemeenteverkiezingen in 2015 wisten aftakkingen van Podemos op veel plaatsen zoals Barcelona, Madrid en Cádiz een Podemos-achtige burgemeester te plaatsen waardoor de politieke partij in populariteit steeg. Alles leek goed te gaan voor Podemos totdat de partij Ciudadanos van Albert Rivera populairder werd bij de verkiezingen van 2015 en 2016.
Samen met Ciudadanos heeft Podemos ervoor gezorgd dat het zogenaamde twee-partijen systeem (PP en PSOE) definitief voorbij is in de Spaanse politiek. Dankzij Podemos en C’s zijn er meer keuzemogelijkheden waardoor regeringen gevormd dienen te worden door coalities aan te gaan.
Podemos is bij de verkiezingen van juni 2016 een samenwerking aangegaan met de partij Izquierda Unida (IU) en sindsdien presenteren beide partijen zich als Unidos Podemos wat bij de huidige verkiezingen veranderd is naar Unidas-Podemos (met een a wat vrouwelijk is in plaats van een o wat mannelijk is).
VOX
Vox is een rechtse tot extreemrechtse politieke partij die in 2013 werd opgericht. De standpunten van de partij zijn onder meer het afschaffen van de autonome gemeenschappen/regio’s en de macht terugbrengen naar Madrid, verbieden van abortus, tegengaan van illegale immigratie en het deporteren van criminele immigranten. De partij is onder meer tegen wat zij noemen de ‘genderideologie’ en de gay pride. De partij stelt ook voor het stierenvechten wettelijk te beschermen, als onderdeel van het Spaans cultureel erfgoed en de jacht te bevorderen.
Vox werd opgericht door enkele oud-PP’ers en slachtoffers van terreurgroep ETA. José Antonio Ortega Lara, een van de mede-oprichters, kreeg landelijke bekendheid toen hij in 1996 door de ETA werd ontvoerd. Hij werd tussen 1996 en 1997 onder erbarmelijke omstandigheden vastgehouden door de Baskische terreurbeweging.
De huidige partijleider is de 43-jarige Bask Santiago Abascal Conde. Hij zat tussen 2004 en 2009 in de PP fractie van het Baskische parlement. De secretaris-generaal van de partij is de ex-commando van de Spaanse strijdkrachten Javier Ortega Smith.
Door onder andere de gebeurtenissen omtrent het onafhankelijkheidsstreven van Catalonië en de vluchtelingencrisis is de populariteit sterk gegroeid in bepaalde bevolkings kringen. Bij eerdere nationale en Europese verkiezingen, van 2014 tot 2016, haalde de partij geen enkele zetel maar bij de regionale verkiezingen van Andalusië in december 2018 won de partij uit het niets 12 op de 109 zetels in het regioparlement. Sindsdien gedoogt Vox een regioregering gevormd door de Partido Popular en Ciudadanos. Bij de verkiezingen op 28 april wist VOX van niets plots 24 zetels te krijgen.
PACMA
De Partido Animalista Contra el Maltrato Animal (PACMA) kan vergeleken worden met de Nederlandse en Belgische Partij voor de Dieren. De politieke partij werd in 2003 opgericht om de rechten van dieren te vertegenwoordigen en de mishandeling van dieren tegen te gaan of te stoppen. De secretaris-generaal is Laura Duarte Domínguez (foto) terwijl Silvia Barquera Nogales de partijvoortster is.
PACMA werd oorspronkelijk opgericht met de naam Partido Antitaurino Contra el Maltrato Animal waarbij een duidelijke verwijzing in de naam was tegen het stierenvechten en de mishandeling van de Spaanse sieren (antitaurino). Deze naam werd echter in 2011 aangepast en het woord Antitaurino werd vervangen voor Animalista omdat men nu niet alleen meer opkomt tegen de mishandeling van stieren maar tegen elke vorm van dierenmishandeling in Spanje.
PACMA is bij lange na niet de grootste partij in Spanje maar langzaamaan begint de politieke secretaris-partij kiezers te trekken en het aantal Spanjaarden die voor PACMA hun stem uitbrengt begint te groeien. PACMA heeft in sommige autonome regio’s reeds een vertegenwoordiging in de gemeenteraad maar de partij wist in 2015 bij de Europese verkiezingen net niet genoeg stemmen te krijgen. Het aantal personen die op PACMA stemt is sinds 2003 aan het stijgen waarbij er een kans is dat de Partij voor de Dieren dit keer wellicht wel een vertegenwoordiging zal hebben in het Spaanse parlement.
ERC
Van de nationalistische partijen is de Catalaanse ERC het meeste vertegenwoordigd in het Spaanse parlement. Esquerra Republicana de Catalunya of ERC (Catalaans Republikeins Links) is een Catalaanse politieke partij die streeft naar een onafhankelijke Catalaanse Republiek. De partij werd reeds in 1931 opgericht maar in 1934 kwam de toenmalige president van Catalonië (Lluís Companys) in opstand tegen de centrale regering in Madrid en riep hij de onafhankelijkheid van Catalonië uit.
Het leger onderdrukte de opstand en de autonomie van Catalonië werd opgeschort. President Companys en andere ERC-leiders verdwenen achter de tralies. Na de dood van Franco in 1975, werd ERC in 1977 de laatst gelegaliseerde partij in Spanje vanwege haar republikeinse ideologie.
De partijleider van de ERC partij is de tot 13 jaar celstraf veroordeelde Oriol JUnqueras en de Secretaris Generaal de naar Zwitserland gevluchte Marta Rovira. Gabriel Rufián is de woordvoerder van de ERC-partij en is degene die het meeste te zien is op TV.
Más País (MP)
De politieke partij Más País is een afgeleide van Más Madrid, een partij die lokaal werd opgericht door de voormalige burgemeester Manuela Carmena die later werd bijgestaan door de huidige 35-jarige partijleider Iñigo Errejón, een voormalig lid en oprichter van Podemos.
Más Pa´s is de jongste partij en werd pas opgericht op 25 september dit jaar als een linkse partij die als ideologie progressief, sociaal democratisch, eco-socialisme en Feminisme.
In eerste instantie wilde Más Madrid niet meedoen met de algemene parlementsverkiezingen maar uiteindelijk werd toch besloten in sommige delen van het land mee te doen. Dat doet Más Madrid als Más País (in Barcelona en Balearen) en samen met Equo (in o.a. Madrid, Murcia, Asturië, Las Palmas, Vizcaya, Cádiz, Málaga en Sevilla), Coalició Compromís (in Alicante, Valencia en Castellón) en Chunta Aragonesista (in Aragón).
ANDERE PARTIJEN
Er zijn bij de 28A verkiezingen in totaal 52 politieke partijen waar de Spanjaarden op kunnen stemmen. Bovenstaande partijen zijn de grootste en populairste politieke partijen maar dat wil dus niet zeggen dat er meer partijen zijn. Dit is een kleine opsomming:
Partijen met vertegenwoordiging in het parlement:
- Izquierda Unida (IU) (is samengegaan met Podemos)
- En Comu Podem (hoort bij Podemos)
- En Mare (hoort bij Podemos)
- EAJ-PNV – Baskenland
- PDeCAT – Catalonië
- Compromís – Valencia
- UPN – Navarra
- Bildu – Baskenland
- Coalición Canaria – Canarische Eilanden
- Foro Asturias – Asturië
- Partido Regionalista de Cantabria – Cantabrië
- Nueva Canarias – Canarische Eilanden
Partijen zonder vertegenwoordiging in parlement:
- Partido Demócrata Social de Jubilados Europeos (PDSJE) – ouderen
- Partido de Jubilados por el Futuro. Dignidad y Democracia (JUFUDI) – ouderen
- Partido Comunista de los Pueblos de España (PCPE) – comunisten
- Partido Comunista de los Trabajadores de España (PCTE) – comunisten
- Partido Comunista Obrero Español (PCOE) – comunisten
- Izquierda Anticapitalista Revolucionaria (IZAR) – liberalen
- Partido Libertario (P-LIB) – liberalen
- Muerte al Sistema (+MAS+) – liberalen
- Feminism8 (F8) – feministen
- Unión de Todos (UDT) – feministen
- Falange Española y de las JONS – extreemrechts