De onafhankelijkheidsbeweging in Spanje heeft amnestie als belangrijkste voorwaarde gesteld om Pedro Sánchez (PSOE) te steunen bij zijn benoeming als nieuwe premier van Spanje. Carles Puigdemont, de voormalige premier van Catalonië, heeft een amnestiewet voorgesteld in ruil voor de stemmen van zijn partij Junts. De socialistische regering is niet bereid om hierover een standpunt in te nemen en benadrukt dat ze alleen handelen binnen de kaders van de grondwet. De tegenstanders van de regering, zoals de Partido Popular (PP), zijn boos over de situatie en hebben aangekondigd dat ze demonstraties zullen houden.
Maar wat betekent een amnestiewet zoals de onafhankelijkheidsbeweging eist? Wie zou er door getroffen worden? Zou het constitutioneel zijn? Hoewel er geen details bekend zijn over het amnestievoorstel van de Catalaanse separatisten, wordt deze in het algemeen beschouwd als een ‘collectieve maatregel van genade’. Het verschilt van ‘gratie’ in die zin dat gratie alleen aan ‘individuele personen’ wordt verleend nadat ze zijn veroordeeld, terwijl amnestie een grotere groep mensen treft, of er nu een veroordeling is of niet. Een ander fundamenteel verschil is dat bij amnestie eventuele strafbare feiten vergeten worden en de antecedenten van de getroffenen wist, wat niet het geval is bij gratie.
Amnestie is een maatregel die wordt genomen om politieke geschillen te beslechten. Het is een vorm van genade die strafvervolging voor bepaalde misdrijven onmogelijk maakt. In het geval van Spanje hebben de onafhankelijkheidspartijen amnestie geëist als onderdeel van een vredesproces. Ze willen dat degenen die betrokken waren bij het Catalaanse onafhankelijkheidsreferendum van 2017 en de (illegale) volksraadpleging van 2014 worden vrijgesproken. De onafhankelijkheidspartijen hebben een wetsvoorstel ingediend om amnestie te verlenen aan “alle handelingen met politieke intentie, ongeacht het resultaat”. Dit zou ook degenen omvatten die zijn veroordeeld voor de 1-O en de 9N.
Er is geen consensus onder juristen over de vraag of een amnestiewet constitutioneel zou zijn. Degenen die van mening zijn dat dit wel het geval zou zijn, argumenteren dat de grondwet geen specifiek verbod op amnestie bevat. De tegenstanders beweren echter dat amnestie in feite gelijk is aan een algemene gratie, wat wel verboden is in de grondwet.
Wie heeft er voordeel van?
Er zijn momenteel tientallen personen in Spanje die worden vervolgd voor hun betrokkenheid bij het Catalaanse onafhankelijkheidsreferendum van 2017. Onder hen zijn voormalige leden van de Catalaanse regering, zoals Carles Puigdemont, Toni Comín en Lluís Puig. Puigdemont en Comín zijn veroordeeld voor verduistering en ongehoorzaamheid en kunnen gevangenisstraffen krijgen als ze terugkeren naar Spanje.
Naast de voormalige leden van de Catalaanse regering zijn er nog ongeveer 40 hoge en middelbare ambtenaren die worden vervolgd voor hun betrokkenheid bij de voorbereidingen van het Catalaanse onafhankelijkheidsreferendum. Ook 12 leden van de CDR, een Catalaanse activistengroep, worden vervolgd door de Audiencia Nacional. Daarnaast worden deelnemers aan de protesten tegen de uitspraak van het Catalaanse onafhankelijkheidsreferendum in 2019, die werden georganiseerd door de beweging Tsunami Democràtic, vervolgd. Verschillende van deze personen kunnen gevangenisstraffen krijgen.