BURGOS – Emiliano Aguirre is deze week op 96-jarige leeftijd overleden. Veel lezers zullen deze naam niet kennen maar Emiliano was de paleontoloog die een van de belangrijkste archeologische vindplaatsen van Spanje ontdekte in 1976. Atapuerca werd pas jaren later in 2000 bijgeschreven op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Emiliano heeft praktisch zijn hele leven als paleontoloog gewijd aan archeologisch gebied Atapuerca maar is deze week op 96-jarige leeftijd overleden.
Emiliano Aguirre begon in 1976 als paleontoloog te werken in het archeologisch gebied Atapuerca nabij de stad Burgos in de autonome regio Castilië en León. Het duurde niet lang voordat Emiliano samen met collega’s wist dat deze kalksteengrotten in het Atapuercagebergte een belangrijke vindplaats was. In 1983 meldde hij al dat Atapuerca op de Werelderfgoedlijst van UNESCO thuishoorde maar pas in 2000 werd dat realiteit.
De archeologische vindplaats van Atapuerca, gelegen in oude kalksteengrotten in het Atapuercagebergte (Sierra de Atapuerca) in het noordoosten van de Spaanse Hoogvlakte zijn, is met een vondst van 32 menselijke voorouders een invloedrijk bewijs van de aanwezigheid van de mens in het Vroegpaleolithicum in Europa. Het gaat hier om vondsten van homo antecessor en homo heidelbergensis. De homo antecessor is de belangrijkste vondst.
De grotten van de Sierra de Atapuerca bevatten een rijke verzameling fossielen van de eerste mensen in Europa. Ze dateren van bijna een miljoen jaar geleden tot aan onze jaartelling. De fossielen vormen een uitzonderlijke hoeveelheid onderzoeksmateriaal waarvan de wetenschappelijke studie onschatbare informatie oplevert over het uiterlijk en de manier van leven van deze menselijke voorouders. Het gebied getuigt van de oorsprong en evolutie van zowel de bestaande menselijke beschaving als culturen die zijn verdwenen. De evolutionaire lijn of lijnen tussen Afrikaanse voorouders en de moderne mens zijn gedocumenteerd in dit gebied.
Homo antecessor
In 1997 vond men er botten van de Homo antecessor. Antecessor betekent ‘voorganger’ in het Latijn, want het is de oudste bekende menselijke soort in West-Europa. De vondst gaat om een ongeveer tienjarig meisje dat ca 780.000 jaar geleden leefde. Het is een belangrijke vondst; daarvoor was enkel de aanwezigheid in Europa van de 3 soorten mensen: Homo sapiens, Homo neanderthalensis en Homo heidelbergensis.
Sommigen beweren dat Homo antecessor een aparte soort is, maar anderen vinden hem teveel aansluiten bij Homo heidelbergensis. Wat men wel weet is dat het gaat om de oudste menselijke fossielen in West-Europa. Een tweede belangrijke vondst was deze van een onderkaak in 2008, waarbij stukken gereedschap zijn gevonden. De werktuigen die 1,2 miljoen jaar oud zijn, bewijzen dat de mens West-Europa eerder bewoonde dan men algemeen aannam.
Homo heidelbergensis
In de Cueva Mayor (grootste grot) zijn vele fossielen van homo heidelbergensis gevonden. Ze worden toegeschreven aan 30 verschillende individuen. Daarmee is deze vindplaats de belangrijkste voor deze soort. De vondsten zijn verschillend in ouderdom, geslacht, en leeftijd bij sterfte. De intacte schedel en de vele beenderen hebben veel duidelijkheid kunnen geven aan de soort. Men is het er nu in het algemeen over eens dat de soort even groot was, maar breder en robuuster, dan de moderne mens.
Andere vondsten
Naast de menselijke fossielen zijn ook grotschilderingen en werktuigen gevonden. Aan de hand van de gevonden botten heeft men kannibalisme bij de mensen kunnen aantonen. Naast menselijke resten vond men ook nog vele dierlijke resten. De kloof Sima del Elefante werd zo genoemd omdat men in 2001 enkele fossielen toeschreef aan mammoeten. Later bleek het te gaan om neushoorns.
Naast mammoeten en neushoorns werden ook wolven, lynxen en knaagdieren gevonden. Ook werden veel beren gevonden zoals de Ursus deningeri en een nieuwe soort: de Ursus dolinensis, genoemd naar de grot waar hij gevonden werd. Een doline is een ingestorte kalksteengrot.