MADRID – Het laatste vermeende schandaal rondom de voormalige Koning Juan Carlos en Prinses Corinna waar door een deel van de Spaans pers veel aandacht aan wordt besteed, heeft geleid tot een discussie over het Spaanse Koningshuis en het voortbestaan van een monarchie in Spanje. Voorlopig blijft de huidige Koning Felipe VI nog buiten schot maar men spreekt over een referendum, iets wat moeilijk is in Spanje maar niet onmogelijk.
Afgelopen 23 juni werd er in de Madrileense wijk Vallecas een volksraadpleging georganiseerd onder de buurtbewoners over het voortbestaan van Spanje als monarchie of als republiek. 6.490 van de 7,270 deelnemende inwoners kozen voor een republiek. Uiteraard is dit slechts een heel klein deel van Spanje maar wat zou er gebeuren als heel Spanje naar de stembussen zou kunnen gaan om te stemmen voor of tegen de monarchie.
Wat is Spanje nu
Spanje is sinds dat Koning Juan Carlos op 20 november 1975 de leiding overnam van de toen overleden Generaal Franco een constitutionele monarchie geworden. Sinds 19 juni 2014 is Koning Felipe VI het staatshoofd van Spanje. De bestuurlijke indeling van Spanje is gebaseerd op federalisme, waarbij Spanje een bondsstaat is waarin de macht zeer gedecentraliseerd wordt uitgevoerd.
Een constitutionele monarchie is een vorm van monarchie waarbij niet slechts de monarch of Koning bepaalde bevoegdheden bezit, maar waar naast hem diverse andere ambten bestaan, die eigen bevoegdheden bezitten hen toegekend door de constitutie.
Spanje als republiek
Spanje is twee keer in haar lange geschiedenis een republiek geweest. De Eerste Spaanse Republiek van 1873 tot 1874 en de Tweede Spaanse Republiek van 1931 tot 1939.
Referendum
Om in Spanje een referendum te kunnen houden over het voortbestaan van een monarchie of het omzetten van Spanje naar een republiek moet men aan verschillende eisen voldoen.
Ten eerste moet er in het Spaanse Parlement een meerderheid aan stemmen zijn en minstens twee-derde van de parlementsleden en senatoren die een grondwetswijziging wil zien vanwege het houden van een referendum. Die meerderheid moet er zijn in zowel het Spaanse Parlement (Congreso de los Diputados) alsook de Senaat (Senado).
Als tweede moet men in Spanje dan de Carta Magna ofwel de Spaanse grondwet aanpassen want op dit moment staat in de grondwet omschreven dat er geen referendum mogelijk is. Om een grondwetswijziging te kunnen hebben moeten er tenminste 233 (van de 350) congresleden en 177 (van de 266) senatoren kiezen voor ja.
Stel dat er een meerderheid zou zijn na de stemmingen dan dient men de twee kamers (Cortes Generales) te ontbinden, nieuwe verkiezingen uitschrijven waarbij de nieuwe senatoren en parlementsleden unaniem de wijziging van artikel 168 in de Grondwet (Constitución) aan kunnen passen zodat er een referendum gehouden kan worden.
Als al deze moeilijke stappen doorlopen zijn kan men gaan stemmen over een referendum over het voortbestaan van de monarchie. Als daar dan tenminste twee-derde van de stemmen in beide kamers voor te vinden is kan men een referendum houden in Spanje.
De kans is groot dat tot aan het in werking zetten van het hele proces en een daadwerkelijk referendum in Spanje onder de Spaanse bevolking dat er diverse jaren aan voorbij gaan. De vraag is of na al die jaren van wetswijzigingen, verkiezingen en nogmaals wijzigingen binnen de politiek de bevolking nog wel toe is aan een referendum over de monarchie.