Het is de afgelopen jaren, onder andere vanwege de klimaatverandering, steeds warmer aan het worden in Spanje waardoor de zomer in feite steeds langer duurt. Maar grote delen van Spanje hebben altijd al te maken gehad met hoge tot extreem hoge temperaturen, dat is in feite niets nieuws. Tegenwoordig hebben we veel manieren om de hitte te bestrijden zoals airconditionings, maar hoe deden de Romeinen dat 2000 jaar geleden in het oude Hispania?
De Romeinen regeerden gedurende 600 jaar in Spanje, van 218 v.Chr. tot 409 n.Chr. De Romeinen bouwden wegen, aquaducten en theaters in Spanje. Ze brachten ook hun taal, Latijn, mee, die uiteindelijk de basis werd van de Spaanse taal. De Romeinen vestigden zich hoofdzakelijk in het zuiden van Spanje, in de regio’s Andalusië, Extremadura en Murcia, maar Romeinse resten zijn bijna overal in het huidige Spanje te vinden. Ze bouwden steden als Tarragona, Sevilla, Córdoba, Granada, Segovia etc. In het noorden van Spanje was het verzet tegen de Romeinen groter en vestigden ze zich minder. De Romeinse heerschappij in Spanje kwam ten einde in 409 n.Chr., toen de Visigoten het schiereiland binnenvielen.
Door de eeuwen heen heeft de mens allerlei methoden gevonden om afkoeling te zoeken. Vluchten naar koelere plekken, genieten van koude snacks, een koel huis onderhouden en af en toe een duik nemen zijn tijdloze strategieën. Maar de afgelopen tweehonderd jaar heeft technologie een revolutie teweeggebracht met uitvindingen als koelkasten, ventilatoren en vooral de airco. Waar techniek tekortschiet, komt vindingrijkheid naar voren. Als we terugkijken naar 2000 jaar geleden, hadden de Romeinen al methodes om zich te verkoelen in onder andere Spanje.
Een koele woning
De meest opvallende beschavingen uit de Oudheid ontstonden in Egypte, het Nabije Oosten, Griekenland, het centrum van het Italiaanse schiereiland en natuurlijk in Spanje; allemaal regio’s waar de zomerhitte behoorlijk intens kan zijn. Het bestrijden van de hitte moet dus een van de voornaamste zorgen van deze volkeren zijn geweest. Zoals altijd zorgde het klassenverschil ervoor dat de beschikbare opties verschilden per sociale klasse. Maar van de keizer tot de meest bescheiden boer, in de oudheid wisten ze de verzengende zomerhitte in het Middellandse Zeegebied zo goed mogelijk te weerstaan.
De oude Egyptenaren hingen al natte papyrus matten voor de ramen om de luchtstroom die door de huizen trok te koelen. De Romeinen blonken vooral uit in hun ingenieurskunsten, waardoor ze bij het bouwen van hun steden ook rekening hielden met de hitte. Ze kozen niet alleen de geschiktste bouwmaterialen, maar oriënteerden de woningen ook ten opzichte van de zon en plaatsten de openingen van het huis op strategische plekken om een aangename luchtstroom te bevorderen.
Romeins toerisme
Reizen is typisch iets voor de zomer. Dit was in het oude Middellandse Zeegebied niet anders. Met name de welgestelden verlieten hete steden om verkoeling te zoeken in de bergen of aan de kust. Het verplaatsen naar koelere oorden is een natuurlijk gedrag dat door vele wezens, inclusief de mens, wordt vertoond. De rijke Romeinen, zoals keizers en patriciërs, hadden speciale zomervilla’s waar ze zich terugtrokken tijdens de warmste maanden om van de berglucht te genieten of aan zee te vertoeven.
IJs, ijsjes, frisdrank en zwembaden
De Romeinen, met name de welgestelden, beschikten over ijs tijdens de zomer. Veel Romeinse woningen waren voorzien van een ijsput; een speciale ruimte met een koepel waarin in de winter sneeuw uit de bergen werd opgeslagen en die tot in de zomer koel bleef. Dit ijs werd niet alleen gebruikt om voedsel te bewaren, maar ook voor verkoeling in baden en dranken. De Romeinen waren zelfs al bekend met het concept van ijsjes; ze combineerden sneeuw met vruchtensap en honing voor een verfrissende traktatie voor zowel de smaakpapillen als de keel.
De Romeinen hadden 2000 jaar geleden al middelen tegen de hitte, zoals waaiers en speciale kruiken om water te verkoelen. In steden met aquaducten profiteerden velen van vers water dat naar openbare plekken werd geleid. De welgestelden gingen nog een stapje verder door met dit water de muren in huis te besproeien voor extra verkoeling. Hygiëne was een openbaar goed in Rome: elke stad had publieke toiletten en badhuizen. In deze badhuizen waren verschillende bad- en massagefaciliteiten, waaronder het ‘frigidarium’, een koud bad, ideaal dus voor hete dagen. Ook hadden ze de ‘natatio’, een openluchtzwembad vergelijkbaar met onze hedendaagse publieke zwembaden, wat zorgde voor aangename verkoeling voor vele Romeinen.
