De afgelopen jaren is het in Spanje, mede door de klimaatverandering, steeds warmer geworden, waardoor de zomer in feite langer aanhoudt. Grote delen van Spanje hebben echter altijd al te maken gehad met hoge tot extreem hoge temperaturen; dit is niets nieuws. Tegenwoordig beschikken we over verschillende methoden om de hitte te bestrijden, zoals airconditioning. Maar hoe gingen de Romeinen zo’n 2000 jaar geleden om met de warmte in het oude Hispania?
De Romeinen regeerden gedurende 600 jaar in Spanje, van 218 v.Chr. tot 409 n.Chr. Ze bouwden wegen, aquaducten en theaters in het land en introduceerden hun taal, het Latijn, dat uiteindelijk de basis vormde voor de Spaanse taal. De meeste Romeinse nederzettingen bevonden zich in het zuiden van Spanje, met name in de regio’s Andalusië, Extremadura en Murcia; echter zijn er bijna overal in het huidige Spanje overblijfselen uit die tijd te vinden. Steden zoals Tarragona, Sevilla, Córdoba, Granada en Segovia werden door hen opgericht. In het noorden van Spanje was er meer verzet tegen de Romeinse overheersing, waardoor ze daar minder vestigingen aanlegden. De heerschappij van de Romeinen eindigde in 409 n.Chr., toen de Visigoten het schiereiland binnenvielen.
Door de eeuwen heen heeft de mens verschillende manieren ontdekt om af te koelen. Het zoeken naar koelere oorden, genieten van ijskoude lekkernijen, zorgen voor een fris huis en af en toe een verfrissende duik nemen zijn tijdloze methoden. Echter, in de afgelopen tweehonderd jaar heeft technologie een enorme verandering gebracht met uitvindingen zoals koelkasten, ventilatoren en vooral airconditioning. Waar techniek tekortschiet, komt creativiteit om de hoek kijken. Als we terugkijken naar 2000 jaar geleden, hadden de Romeinen al technieken ontwikkeld om zich te verkoelen in onder andere Spanje.
Een koele woning
De meest opmerkelijke beschavingen uit de Oudheid kwamen tot bloei in Egypte, het Nabije Oosten, Griekenland, het centrale deel van het Italiaanse schiereiland en uiteraard ook in Spanje; allemaal gebieden waar de zomerhitte vaak bijzonder hevig kan zijn. Het bestrijden van deze hitte moet dan ook een belangrijke zorg voor deze volkeren zijn geweest. Zoals altijd had het klassenverschil invloed op de beschikbare mogelijkheden per sociale klasse. Echter, van de keizer tot de meest eenvoudige boer, wisten ze in de oudheid zich zo goed mogelijk te beschermen tegen de brandende zomerhitte aan de Middellandse Zee.
De oude Egyptenaren hingen al vochtige papyrusmatten voor de ramen om de luchtstroom in hun woningen te verkoelen. De Romeinen uitblonken vooral in hun ingenieurskunst, wat hen in staat stelde om bij het ontwerpen van steden rekening te houden met warmte. Ze selecteerden niet alleen de meest geschikte bouwmaterialen, maar planden ook de oriëntatie van huizen ten opzichte van de zon en plaatsten openingen op strategische locaties om een aangename luchtcirculatie te bevorderen.
Romeins toerisme
Reizen is vooral een zomerse activiteit. Dit gold ook in het oude Middellandse Zeegebied. Vooral de welgestelde klasse verliet de hete steden op zoek naar verkoeling in de bergen of aan de kust. Het zoeken naar koelere plekken is een natuurlijk gedrag dat bij veel wezens, inclusief mensen, voorkomt. Rijke Romeinen, zoals keizers en patriciërs, beschikten over speciale zomervilla’s waar ze zich tijdens de warmste maanden terugtrokken om te genieten van de frisse berglucht of om aan zee door te brengen.
IJs, ijsjes, frisdrank en zwembaden
De Romeinen, vooral de rijken onder hen, hadden toegang tot ijs in de zomer. Veel Romeinse huizen waren uitgerust met een ijsput; een speciale ruimte met een koepel waarin in de winter sneeuw van de bergen werd opgeslagen, die koel bleef tot in de zomer. Dit ijs diende niet alleen voor het bewaren van voedsel, maar ook voor verkoeling in baden en dranken. De Romeinen waren zelfs al bekend met het idee van ijsjes; ze mengden sneeuw met vruchtensap en honing voor een verfrissende lekkernij die zowel smaakvol als dorstlessend was.
Twee millennia geleden beschikten de Romeinen al over verschillende middelen om de hitte te bestrijden, zoals waaiers en speciale kruiken voor het koelen van water. In steden met aquaducten konden veel mensen genieten van vers water dat naar openbare locaties werd geleid. De rijkeren gingen nog een stap verder door dit water te gebruiken om de muren in hun woningen te besproeien voor extra verkoeling. Hygiëne was een belangrijk aspect in Rome: elke stad had openbare toiletten en badhuizen. Deze badhuizen boden diverse faciliteiten voorbaden en massages, waaronder het ‘frigidarium’, een koud bad dat perfect was op warme dagen. Daarnaast hadden ze ook de ‘natatio’, een openluchtzwembad vergelijkbaar met moderne publieke zwembaden, wat zorgde voor verfrissing voor veel Romeinen.