De verwoestende bosbranden van deze zomer hebben niet alleen duizenden hectare natuur vernietigd, maar ook opnieuw een politiek debat aangewakkerd. Want wie is er eigenlijk verantwoordelijk voor het voorkomen en bestrijden van deze branden? Volgens de Spaanse Grondwet en de Boswet ligt de hoofdtaak bij de autonome regio’s. Zij moeten plannen maken voor preventie, vroegtijdige detectie en bestrijding, en die ook zelf uitvoeren.
De staat speelt hierbij slechts een ondersteunende rol. Het ministerie van Ecologische Transitie beschikt over vliegtuigen, helikopters en gespecialiseerde brigades zoals de BRIF’s. Deze middelen worden ingezet wanneer een regio er zelf niet meer in slaagt een brand onder controle te krijgen. Pas in het uiterste geval, bij een zogeheten niveau-3 alarm, kan de nationale overheid ingrijpen. Dan neemt Binnenlandse Zaken tijdelijk de leiding over de coördinatie.
Ook lokale overheden hebben verplichtingen. Gemeenten met meer dan 20.000 inwoners moeten hun eigen preventie- en bestrijdingsplannen opstellen. Kleinere gemeenten schuiven die taak meestal door naar provincies of eilandraden, die de coördinatie dan op zich nemen. Zo ontstaat er een gelaagd systeem waarin iedereen zijn deel moet bijdragen.
Daarnaast zijn er duidelijke regels voor landeigenaren en bosbeheerders. Zij zijn wettelijk verplicht bossen te onderhouden, brandgangen vrij te maken en droog materiaal te verwijderen. Het idee dat het schoonmaken van bossen verboden is, klopt dus niet. Wat wel waar is: sommige regio’s eisen dat dit onderhoud in een bepaalde periode of met vergunning gebeurt, om schade aan de natuur te voorkomen.
Toch blijkt in de praktijk dat preventieplannen vaak ontbreken of slecht zijn uitgevoerd. Het Openbaar Ministerie onderzoekt momenteel of dit heeft bijgedragen aan de zwaarste golf van bosbranden in dertig jaar. Als blijkt dat regio’s of gemeenten hun wettelijke taken hebben verzaakt, kan dat zelfs juridische gevolgen krijgen.
Het Spaanse systeem is dus duidelijk: de regio’s dragen de hoofdverantwoordelijkheid, de staat ondersteunt en gemeenten en eigenaren leveren hun bijdrage. Maar wanneer elk niveau naar de ander wijst, loopt de samenwerking gevaar. En dat kan in een steeds warmer en droger Spanje grote gevolgen hebben.