INTRO: Elke week plaatsen we aan de hand van de tips en informatie van de ‘Typisch Spanje’ auteur Frieda Kleinjan een reis door Spanje maar dan op een andere manier. Dat doet de schrijfster door middel van bekende en minder bekende boeken en romans om zo de link tussen het reizen, de cultuur en literatuur te maken tijdens de wekelijkse ‘literaire reisgids van Spanje’, een must voor de lezers die aan ‘literair toerisme’ willen doen. Via de links in het artikel zijn de boeken meteen te bestellen om zo al aan jouw literaire reis door Spanje te beginnen.
Je zou literair toerisme kunnen omschrijven als een soort cultureel toerisme dat zich heeft ontwikkeld op plekken die verband houden met gebeurtenissen in fictieve teksten. Met andere woorden: het is een nieuw soort cultureel toerisme dat fictie verbindt met de echte wereld.
Madrid als literaire inspiratiebron
Het staat buiten kijf dat Madrid niet mag ontbreken op de lijst van steden waar de literatuur een belangrijke plaats inneemt. In de loop der eeuwen is het de inspiratiebron geweest voor talloze (toneel)schrijvers en dichters, onder wie grote namen uit de Gouden Eeuw. Vooral in de Barrio de las Letras zie je daar nog veel van terug. Deze wijk wordt dan ook niet voor niets beschouwd als de meest literaire plek van de stad, waar zich onder meer het literatuurmuseum van de grote toneelschrijver Lope de Vega bevindt, in een straatje genoemd naar zijn eeuwige vijand, de schrijver van Don Quichot. Het is een wijk bij uitstek om de drukte van het centrum te ontvluchten, vol leuke restaurantjes, bars, mooie straatjes, waar op de grond in gouden letters geschreven citaten staan van een aantal van de meest beroemde dichters en schrijvers uit de Spaanse Gouden Eeuw, zoals die van Luis Góngora, Calderón de la Barca, Francisco de Quevedo, Cervantes… Evenals standbeelden van de grote namen en de huizen waar ze woonden, zelfs enkele kerken waar hun stoffelijke resten rusten. Maar Madrid heeft meer uiterlijke literaire kenmerken, zoals het monument van Cervantes op de Plaza de España. En niet te vergeten het Museo del escritor, uniek in de wereld, dat geheel is gewijd aan voorwerpen, meer dan vijfduizend: manuscripten, foto’s, eerste uitgaven…, van Spaanstalige schrijvers, onder wie Jorge Luis Borges, Julio Cortázar, maar ook van levende auteurs als Rosa Montero en Antonio Muñoz Molina. Het museum is ondergebracht in het Centro de Arte Moderno.
Almudena Grandes: ‘De drie bruiloften van Manolita’
De in Spanje op handen gedragen schrijfster Almudena Grandes die in 2021 op 61-jarige leeftijd plotseling overleed, beschrijft in haar roman De drie bruiloften van Manolita, Las tres bodas de Manolita,een interessante maar tevens zwarte periode uit de Spaanse geschiedenis. Het hoofdpersonage is de jonge Manolita, die na het overlijden van haar vader en de arrestatie van haar stiefmoeder, voor haar zusje en broertjes zorgt. Haar oudere broer Antonio zit ondergedoken in een flamenco tablao.
Het verhaal speelt zich af in Madrid, in de wijk Antón Martín, tussen de jaren 1940 en 1950 en wordt in chronologische volgorde verteld; onderbroken door terugblikken op de jaren dertig. De lezer kan zich zevenhonderd pagina’s lang onderdompelen in het alledaagse leven van toen, met z’n armoede en verwoesting, liefde, vriendschap en moed. Steeds vanuit een ander persoon rondom Manolita, zowel echte als fictieve. In haar beeldende stijl brengt Almudena Grandes talloze karakters tot leven, die ook nog een bijnaam en koosnaam hebben. Uit alles blijkt dat ze zeer kritisch staat tegenover het regime van de toenmalige dictator Franco.
In de oorlogsjaren heeft Manolita door hard werken de boel draaiende kunnen houden, maar in de naoorlogse periode was het armoe troef voor wie zich tegen het bewind verzetten; je moest doorlopend over je schouder kijken en vooral niet opvallen. Via haar broer Antonio raakt ze steeds vaker betrokken bij het verzet, ook al heeft ze niets met politiek. Ondanks dat ze er een bescheiden rol in speelt, is zij de spil van de vriendenkring om haar heen. waardoor ze indirect te maken krijgt met de vreselijke gevolgen van het fascistische regime.
Het zijn verhalen vol dramatiek die Grandes haar lezers vertelt, over dramatische liefdes en verschrikkelijke terreur, maar ook van doorzettingsvermogen en opofferingen. Na het lezen ervan zie je in de moderne metropool van nu in gedachten de bussen rijden, ruikend naar zweet, naar beschimmelde etensresten, en om iedere passagier de schaduw van gevangeniskleren met om zijn borst een metalen kooi met zijn of andermans pijn.
KLIK HIER om dit boek te bestellen: Almudena Grandes, De drie bruiloften van Manolita, uitgeverij Signatuur, 2015, vertaling: Mia Buursma en Rikkie Degenaar.
Ben Lerner: ‘Vertrek van station Atocha’
Door het succes in de Verenigde Staten is de roman van Amerikaanse dichter Ben Lerner (1979), Leaving Atocha Station, in meerdere talen vertaald, waaronder in het Spaans en Nederlands met als titel respectievelijk Saliendo de la estación Atocha en Vertrek uit station Atocha. Plaats van handeling is het Madrid van enkele jaren voor de financiële crisis (2008-2014) met als belangrijkste plekken het Prado, de Plaza de Santa Ana en de wijk Chueca. De hoofdstad staat op het punt om een van de meest trieste gebeurtenissen in haar geschiedenis mee te maken: de terroristische aanslag op station Atocha.
De naam van het hoofdpersonage uit Vertrek van station Atocha, is Adam Gordon, een jonge Amerikaan, vermoedelijk een dichter. Hij heeft een prestigieuze beurs gekregen voor een ‘poëtisch project’ over de Spaanse Burgeroorlog, waar hij niets vanaf weet. Hij voelt zich een outsider in Madrid, weet niet hoe hij met zijn emoties moet omgaan, wat hij werkelijk voelt, de taal is hem vreemd en wat anderen tegen hem zeggen, begrijpt hij niet. In plaats van aan zijn project te werken vult hij zijn dagen met tranquilizers, feesten, joints en alcohol. Hij woont op een zolder op de Plaza de Santa Ana, vanwaar hij toeristen en accordeonisten gadeslaat. In zijn bagage zit een tweetalige uitgave van Lorca.
Bijna elke ochtend gaat hij naar het Prado om naar de Kruisafneming van Rogier van der Weyden te kijken, bekend van de emoties in zijn religieuze kunst. Op een dag staat er een andere bezoeker voor het schilderij en barst in snikken uit. Adam realiseert zich dat de man een diepe kunstzinnige ervaring heeft, iets wat hijzelf niet kent en hij vraagt zich af of hij daartoe wel in staat is. Desalniettemin is hij er voortdurend naar op zoek.
Het verhaal van Lerner is gebaseerd op zijn eigen ervaringen, zo vertelt hij in La Vanguardia. Daaruit heeft hij een personage gesmeed, een antiheld die nog niet weet wat hij wil, die twijfelt aan zijn ware roeping: schrijver of dichter worden of niet.
Het boek is intrigerend door de afstandelijke stijl. Adam Gordon is een gekwelde figuur, vol angsten en de distantie die hij tot zichzelf en de wereld voelt maakt hem niet bepaald vrolijk. Hij vindt zichzelf een cynische neuroot en een leugenaar, maar ook aantrekkelijk en grappig. En dat allemaal beschreven in een vloeiende stijl. Maar als er een aanslag wordt gepleegd op het treinstation van Atocha moet Adam kiezen of hij deel wordt van deze historische gebeurtenissen, of dat hij vanaf de zijlijn blijft toekijken.
KLIK HIER om dit boek te bestellen: Vertrek van station Atocha, uitgeverij Atlas Contact, 2012, vertaling Ronald Vlek
‘Typisch Spanje’
Het boek ‘Typisch Spanje rondgang door een eigenzinnig land’ geschreven en samengesteld door Frieda Kleinjan, is een bundel met fascinerende verhalen over uiteenlopende onderwerpen: architectuur, beeldende kunst, literatuur, sport, film, natuur, muziek, tradities… Al die verschillende cultuuruitingen vormen de identiteit van Spanje, leggen de ziel ervan bloot, tonen het land in al haar schakeringen. Voor elke Spanjeliefhebber valt er iets nieuws te ontdekken. KLIK HIER om dit boek te bestellen.