Uit een onderzoek van SEO/Birdlife is gebleken dat de oudere ooievaars er tegenwoordig voor kiezen om niet meer de lange trek naar Sahel te maken en liever in Spanje overwinteren. De jonge generatie ooievaars vliegt nog wel naar Afrika tijdens de winter, puur uit instinct. Een overgroot deel van de oudere generatie ooievaars blijft in Spanje tijdens de wintermaanden.
In het onderzoek ‘Migración y ecología espacial de la cigüeña blanca en España’ uit 2023 is te lezen dat 80% van de op leeftijd zijnde ooievaars (cigüeñas) ervoor kiest om te overwinteren in Spanje. Dat doen de vogels omdat ze de gevaarlijke trek naar de Sahel (voornamelijk Mauritanië, Senegal, Gambia, Mali, Burkina Faso, Niger en Nigeria) niet meer willen en kunnen maken.
Voor het onderzoek heeft SEO/Birdlife meer dan drie miljoen locaties in kaart gebracht waar ooievaars te vinden zijn in broed-, overwinterings- en migratie seizoenen. 79 inheemse Spaanse en Midden-Europese ooievaars werden voorzien van satellietzenders waarmee de vogels sinds 2012 zijn gevolgd.
Uit deze gegevens is duidelijk op te maken dat er een verandering is in migratiestrategie van witte ooievaars in West-Europa. De klimaatverandering is deels verantwoordelijk daarvoor omdat het tijdens de wintermaanden warmer is in Spanje, maar ook de creatie van nieuwe habitats (door de mens) heeft ervoor gezorgd dat een deel van de ooievaars ervoor kiest in Spanje te blijven.
Vuilstortplaatsen
Helaas zijn er ook steeds meer ooievaars te vinden bij de vuilstortplaatsen waar de ooievaarspopulatie profiteert van alle kleine fauna die daar te vinden is, maar ook de voedselresten eten. Ooievaars zijn ook steeds meer te vinden bij rijstvelden waar ze bijvoorbeeld de invasieve Amerikaanse rode krab vinden, aldus SEO/Birdlife.
Dit zorgt ervoor dat een deel van de oudere ooievaars de meer dan 2.500 km lange reis van Spanje naar Sahel niet meer maakt, terwijl de jonge exemplaren dat nog wel doen uit instinct. Sommige ooievaars verplaatsen zich binnen Spanje van bijvoorbeeld Noord Spanje naar het zuiden van het land, maar verder gaan ze niet meer.
Gevaren
De reis naar Sahel is niet ongevaarlijk voor de ooievaars. Een gevaarlijke plek is de Straat van Gibraltar waar deze grote vogels thermische stromingen nodig hebben om zich te verplaatsen en kort met hun vleugels klappen, maar dat kost hen te veel werk vanwege hun gewicht (gemiddeld 3,5 kilo) zodat ze in zee kunnen vallen en sterven.
Het tweede obstakel dat de ooievaars tegenkomen is de Sahara-woestijn, zonder voedsel, zonder gemakkelijke stops en met zandstormen die ze moeten ontwijken. Een risicovolle reis wat betekent dat slechts 9,5% van de in Spanje geboren jongeren die het nest verlaten en een migratie naar Afrika ondernemen het eerste jaar overleeft.