De Spaanse boeren zijn net als hun Europese collega’s begonnen met een reeks protesten in het hele land. De boeren hebben al bijna twee weken wegblokkades opgeworpen om hun onvrede te uiten, terwijl er ook acties zijn met tractoren en langzaam-rijden acties. Maar wat zijn hun belangrijkste klachten tegenover de overheid en Brussel?
De boeren in Spanje zijn op 6 februari begonnen met boerenprotesten in het hele land. Praktisch elke dag vinden er acties en blokkades plaats door boeren op tractoren. Maar wat zijn de redenen voor de acties zonder einddatum in Spanje? Hieronder enkele van de klachten van de boeren in Spanje.
De voedselketenwet
De boeren en veehouders vinden dat de voedselketenwet (ley de la cadena alimentaria) van 2021 systematisch geschonden wordt. Deze wet regelt de waarde van landbouwproducten en voedsel. Ook zouden de producenten een prijs moeten krijgen die de productiekosten dekt.
De overheid zou criteria moeten vaststellen om die productiekosten te bepalen. Dan kunnen wij als boeren een leefbaar inkomen verdienen, zegt de vakbond Unión de Pagesos (UP). De voedselagentschappen moeten ook optreden als de prijzen abnormaal laag zijn, zoals nu bij citroenen.
De boeren willen dat de overheid strenger controleert of alle schakels in de voedselketen zich aan de wet houden. Anders werkt de wet niet zoals bedoeld. De prijzen staan nu te veel onder druk door de machtsongelijkheid in de keten. Er moeten duidelijke criteria komen om de productiekosten per productgroep te bepalen. Alleen dan kan de wet zorgen voor een eerlijke prijs die de boeren beschermt.
Diesel voor landbouwgebruik
De sector vraagt om directere en snellere steun voor landbouwdiesel. Ze willen de korting meteen bij het tankstation krijgen, niet via belastingteruggave achteraf. Zo ging het recent nog voor alle autogebruikers en dat willen de boeren nu ook.
In 2024 mogen boeren en veehouders 35% van hun dieselkosten en 15% van hun kunstmestkosten aftrekken van de winst. Maar dit helpt hen nu niet, want de hoge kosten moeten ze eerst voorschieten.
De overheid moet zorgen dat de dieselkorting meteen wordt verrekend bij het tankstation. Anders hebben boeren te weinig liquide middelen om door te gaan. Er moeten heldere criteria komen welke boeren in aanmerking komen voor de dieselkorting. Anders ontstaat er te veel onduidelijkheid en vertraging.
Import uit derde landen
De overheid moet de oneerlijke concurrentie door import uit derde landen aanpakken, vinden de boeren. Die producten zijn vaak goedkoper omdat ze niet aan de Europese regels hoeven te voldoen. Dit drukt de prijzen in Spanje.
De douanecontroles aan de Marokkaanse grens moeten strenger. Zo wordt voorkomen dat producten Europa binnenkomen die niet aan de regels voldoen. Ook moeten de bestaande handelsakkoorden tegen het licht gehouden worden.
De Europese Commissie moet strengere controles op import uit Marokko afdwingen. Alle producten moeten aan de Europese regels voldoen. Anders is het oneerlijke concurrentie. Spanje moet in EU-verband pleiten voor herziening van akkoorden met Nieuw-Zeeland, Chili en andere landen. De import vormt een bedreiging voor de Spaanse landbouw.
De impact van droogte
Zowel in Catalonië als Andalusië klagen de boeren over de droogte. In Catalonië eist men uitbetaling van beloofde droogte-steun voor graanboeren van vorig jaar. In Andalusië wil men snel meer investeringen in waterinfrastructuur om de watertekorten op te vangen.
De Catalaanse regering moet de beloofde droogtecompensatie voor graanboeren van 2021 snel uitbetalen. Anders kunnen ze de kosten voor zaaigoed, diesel en mest niet dragen.
In Andalusië is dringend extra investering in dammen, reservoirs en irrigatiesystemen nodig. Door watertekorten hebben boeren daar nu 50% minder water. Dit bedreigt de oogsten.
Hervorming verzekeringsstelsel
Het huidige systeem van landbouwverzekeringen in Spanje voldoet niet meer. Het biedt onvoldoende dekking tegen de toegenomen risico’s door klimaatverandering, vinden de boerenorganisaties. Ze pleiten voor een grondige hervorming zodat boeren beter beschermd zijn tegen misoogsten.
Ook moet de overheid de premies voor zo’n verbeterd verzekeringsstelsel voor een deel subsidiëren. Anders kunnen veel boeren het niet betalen. Een betere verzekering is echter cruciaal om de voedselproductie op peil te houden ondanks extreem weer.
Het verzekeringsstelsel moet meer risico’s afdekken, zoals hitte, droogte, overstromingen en vorstschade. Nu vallen boeren vaak buiten de boot na een ramp. De overheid moet de premies mee financieren, anders wordt het stelsel onbetaalbaar. Een goede verzekering is essentieel, dus boeren moeten ondersteund worden.
De bureaucratische rompslomp
Het landbouwbeleid wordt gehinderd door te veel bureaucratie, vinden de boeren. Vergunningen en subsidies laten lang op zich wachten door ingewikkelde procedures en controles achteraf. Dit belemmert de bedrijfsvoering en noodzakelijke investeringen.
De overheid moet de regeldruk en administratieve last verminderen, zonder afbreuk te doen aan de kwaliteit of veiligheid. Minder bureaucratie maakt het boerenbedrijf efficiënter en lonender.
De vele controles achteraf door overheidsinstanties kosten boeren onevenredig veel tijd en frustratie. De overheid moet kijken waar de controle-intensiteit omlaag kan.
Het duurt vaak erg lang voordat subsidies of vergunningen voor investeringen worden verleend. Hierdoor missen boeren kansen of komen ze in de problemen. De procedures moeten veel sneller.
Hoe reageert Brussel?
De Europese Commissie erkent dat boeren zware tijden doormaken. Maar ze wijst erop dat een aantal eisen nu eenmaal voortvloeit uit de Green Deal, zoals de vermindering van pesticiden en kunstmest. Wel is Brussel bereid te kijken naar praktische oplossingen, bijvoorbeeld rond de dieselkorting. Ook zal de importcontrole tegen oneerlijke concurrentie worden verscherpt. De boeren moeten echter niet verwachten dat Brussel de milieu-eisen zal terugdraaien.
De Commissie benadrukt verder dat de lidstaten zelf ook actie kunnen ondernemen, bijvoorbeeld via belastingverlagingen of subsidies. Ook kunnen ze de regels voor staatssteun gebruiken om boeren te ondersteunen. De Europese Commissie zal hierbij helpen waar nodig.