De Middellandse Zee wordt vaak gezien als een rustig en vredig water, maar herbergt een verborgen gevaar dat weinig mensen zich realiseren: de mogelijkheid van een tsunami. Hoewel tsunami’s vaker geassocieerd worden met de Stille Oceaan, laten recente studies zien dat ook het Middellandse Zeegebied, en in het bijzonder de Balearen, kwetsbaar zijn voor deze natuurrampen. Geofysiologen hebben een studie gepubliceerd over de realiteit van tsunamirisico’s op de Balearen.
De vraag naar het tijdstip van een mogelijke tsunami op de Balearen is niet eenvoudig te beantwoorden, maar recente wetenschappelijke studies geven wel een indicatie van de waarschijnlijkheid en de potentiële tijdshorizon.
Midden 2022 kwam de Intergouvernementele Oceanografische Commissie met een alarmerende waarschuwing: de kans dat een tsunami van meer dan een meter hoog zich in de komende 30 jaar in de Middellandse Zee voordoet, ligt dicht bij de 100%. Dit is geen speculatie, maar een wetenschappelijk onderbouwde voorspelling die de urgentie van een tsunamiwaarschuwingssysteem in de regio onderstreept.
Deze hoge waarschijnlijkheid wordt toegeschreven aan verschillende factoren zoals toegenomen seismische activiteit in de regio, de complexe tektonische structuur van de Middellandse Zeebodem en historische precedenten van tsunami’s in het gebied.
Voor de Balearen specifiek stellen de geofysiologen in de studie dat het gevaar van een tsunami ‘reëel’ is in de komende 50 jaar. Dit is geen reden tot paniek, maar wel tot verhoogde waakzaamheid en voorbereiding. De eilanden bevinden zich in een gebied waar verschillende tektonische platen samenkomen, wat bijdraagt aan de seismische instabiliteit.
De laatste tsunami: 21 mei 2003
Hoewel velen denken dat tsunami’s ver van hun bed zijn, vooral in de relatief kalme wateren van de Middellandse Zee, leert de recente geschiedenis ons anders. De Balearen zijn niet immuun voor deze natuurkrachten. Een gebeurtenis in het recente verleden dient als een sobere herinnering aan deze realiteit.
Op 21 mei 2003 werd de Noord-Afrikaanse kust getroffen door een aardbeving met een kracht van 6,8 op de schaal van Richter. Wat volgde, was een tsunami die zich verspreidde over het hele westelijke Middellandse Zeegebied. De grootste impact werd echter gevoeld op de Balearen.
De tsunamigolven bereikten snel de kusten van Ibiza en Mallorca. Ooggetuigen en metingen tonen golven tot ongeveer één meter hoog, sommige bronnen melden zelfs twee meter. Dit lijkt niet groot zoals in de Stille Oceaan, maar had toch aanzienlijke impact.
De meeste schade was in de havens van de eilanden. Ongeveer 150 boten raakten beschadigd op Mallorca. Maar niet alleen Mallorca en Ibiza werden getroffen; ook Menorca en Formentera hadden last van de onverwachte zeeberoering. De schade kwam vooral door sterke stromingen van de tsunami in havens. Boten raakten los, botsten en zonken of liepen schade op aan romp of dek.
De tsunami van 21 mei 2003 was een waarschuwing voor de Balearen. Het liet zien dat deze eilanden kwetsbaar zijn voor natuurrampen. Lessen uit deze gebeurtenis hebben geleid tot verbeterde preventie- en responssystemen, zodat de eilanden beter voorbereid zijn op toekomstige tsunami’s.