Elke week plaatsen we aan de hand van de tips en informatie van de ‘Typisch Spanje’ auteur Frieda Kleinjan een reis door Spanje maar dan op een andere manier. Dat doet de schrijfster door middel van bekende en minder bekende boeken en romans om zo de link tussen het reizen, de cultuur en literatuur te maken tijdens de wekelijkse ‘literaire reisgids van Spanje’, een must voor de lezers die aan ‘literair toerisme’ willen doen. Via de links in het artikel zijn de boeken meteen te bestellen om zo al aan jouw literaire reis door Spanje te beginnen.
Je zou literair toerisme kunnen omschrijven als een soort cultureel toerisme dat zich heeft ontwikkeld op plekken die verband houden met gebeurtenissen in fictieve teksten. Met andere woorden: het is een nieuw soort cultureel toerisme dat fictie verbindt met de echte wereld.
Maar wanneer is iemand een literair toerist? Om een paar voorbeelden te noemen: als je na het leven van ‘De kathedraal van de zee’ van Ildefonso Falcones staat te popelen om Barcelona te bezoeken, je wilt rondzwerven in het oude centrum van Oviedo om de schaduwen van ‘La Regenta’ te ontdekken of zó wordt meegesleept door de avonturen van ‘Don Quichot’ dat je wilt weten door welke plekken Miguel de Cervantes werd geïnspireerd dan mag je jezelf met recht een literair reiziger noemen. Het zijn overigens niet alleen Spaanse auteurs wiens sporen aantrekkingskracht uitoefenen. Zo dwalen lezers van ‘The Sun Also Rises’ van Ernest Hemingway door de straten van Pamplona om er de San Fermínfeesten te vieren en is de tocht die Washington Irving in 1829 maakte van Sevilla naar Granada om er de ‘Tales of Alhambra’ te schrijven een van de populairste routes van Andalusië.
Door de fictieve succesverhalen van onder meer Carlos Ruiz Zafón, Eva García Saénz de Urturi, Ildefonso Falcones, Dolores Redondo, neemt dit soort toerisme een steeds grotere plaats in. Lezers zijn op zoek naar een echte connectie met het boek dat hen enthousiast heeft gemaakt. Met eigen ogen willen ze de plekken ontdekken waarvan ze zich bij het lezen een voorstelling hebben gemaakt, de geur ruiken zoals die beschreven staat of mens ontmoeten die net zo aardig zijn als wordt verteld.
Barcelona, de stad der letteren
Als we het over literaire steden in Spanje hebben neemt Barcelona zonder enige twijfel een prominente plaats in. Een jaar nadat Granada door de UNESCO werd verkozen tot City of Literature, Cultuurstad, kreeg in 2015 de Catalaanse hoofdstad deze toekenning. Dat heeft geleid tot nieuwe activiteiten, projecten en informatief materiaal zoals de prachtige literaire kaart van Barcelona.
In de loop van de geschiedenis hebben talloze schrijvers er hun verhaal gesitueerd. Veel van deze romans zijn grote klassiekers geworden en zelfs bestsellers. Wie de literaire schatten wil ontdekken, in de hoeken en straten van de ‘Ciudad Condal’ neemt de boeken ter hand van fenomenen als Juan Marsé, Carmen Laforet, Ildefonso Falcones, Mercé Rodoreda, Carlos Ruiz Zafón of Eduardo Mendoza.
LLuís Anton Baulenas: ‘Het geluk’
In de roman Het geluk, La felicitat, van de Catalaanse schrijver Lluís Anton Baulenas (1958) speelt het verhaal zich af aan het veelbezongen begin van de 20e eeuw. In die woelige tijd wilden de welgestelden er een avantgardistische stad van maken met brede lanen en prestigieuze gebouwen wat ten koste ging van de arme sloebers wiens huizen gesloopt moesten worden waardoor ze dakloos werden. Door de aanleg van de nu gehete Via Laietana werd de stad als het ware in tweeën gesplitst. Aan de ene kant was er de welvarende handelsstad, aan de andere kant de volkswijk waar het steeds onrustiger werd, veelvuldig betogingen plaatsvonden van anarchisten en communisten, vakbonden werden opgericht en een oorlog in Marokko in voorbereiding was.
Nog steeds is de Via Laietana de grote ader van de stad die het centrum verbindt met het blauw van de Middellandse Zee. Langs de route van het plaza Urquinaona naar de paseo de Colón kom je veel plekken uit de roman tegen, hoekjes in zijstraten als de calle Santa Mónica en Princesa, de Portal de Santa Madrona, en het Teatre del Liceu, het prachtige operagebouw dat in 1994 tot op de grond toe afbrandde en niet te vergeten de Catalaans gotische Iglesia de Santa María. Maar ook plekken die niet meer bestaan zijn de moeite waard om langs te lopen, zoals de fonda de viajeros La Pau, in de calle Argenteria, of het pension La França in de calle Bergara, die de spannende plot allure geven.
Een van de hoofdpersonages uit ‘Het geluk’ is Ninnita Serrellac, een circusartieste, die optreedt in een variététheater aan de Avenida Paralelo. Zij woont in een slooppand en praat met de dode buurtbewoners, wat een magisch realistisch tintje aan het boek geeft. Als Ninnita onverwacht zwanger blijkt van een spoorloos verdwenen collega, vat ze het plan op de gefortuneerde meesterdief, Deogràcies-Miquel Gambús te chanteren met wie ze nog een appeltje te schillen heeft. Ze wil haar kind een beter leven geven dan zijzelf heeft gehad, en daarvoor heeft ze geld nodig. Haar plan loopt echter totaal anders als gedacht.
Lluís-Anton Baulenas is romanschrijver, dramaturg en vertaler. Hij won al vele belangrijke prijzen, waaronder tweemaal de Ramon Llull-prijs, een van de belangrijkste onderscheidingen van de Catalaanse letteren.
KLIK HIER om dit boek te bestellen: Lluís Anton Baulenas. Het geluk, uitgeverij Signatuur, 2011, vertaling Pieter Lamberts, Joan Garrit
Jean Genet: ‘Dagboek van een dief’
In Barcelona zijn ze hem nog lang niet vergeten, de Franse schrijver, dichter en politiek activist Jean Genet (1910-1986), die in zijn autobiografie Dagboek van een dief, Journal du voleur, in het Spaans, El diario del ladrón, verhaalt over de jaren dertig in de Barrio Chino, de hoerenbuurt, het huidige hippe Raval, waar hij hoereerde, diefstallen pleegde en in de gevangenis zat.
Jean Genet is de zoon van een prostituee en een onbekende vader. Hij groeit op in een pleeggezin. Als zijn pleegmoeder op zijn dertiende overlijdt, begint zijn zwerftocht langs internaten, legerkampen en gevangenissen. Hij maakt zich schuldig aan landloperij, beroving en prostitutie en wordt in bijna elk Europees land opgepakt. Zijn reputatie als dief en delinquent omarmt hij: hij wil de gangbare morele normen en waarden een andere wending geven door het kwaad te verheerlijken en de bourgeoisie belachelijk te maken. ‘Dagboek van een dief’ schrijft hij in 1949 tijdens een gevangenschap. Het zeer openhartige boek is nog steeds uniek en relevant. In 2019 is deze klassieker in Nederland hervertaald.
Wie in de vroegere hoerenbuurt van Barcelona in de voetsporen wil treden van deze laatste ‘poète maudit’ van de 20e eeuw, moet de volgende plekken bezoeken: Calle del Carmen, El Paralelo, la Rambla de Santa Mónica, las Atarazanas (waar zich de Plaza Jean Genet bevindt) en de Mercado de Boquería. En in het huidige Raval waar de gezellige terrasje, galeries, cafés en restaurants de overhand hebben, zijn fantasie de vrije loop laten.
Fragment
“1932. Spanje wemelde van het ongedierte en de bedelaars. Ze trokken van dorp naar dorp, door Andalusië omdat het warm is, door Catalonië omdat het rijk is, maar het hele land was ons welgezind. Ik was dus een luis, en dat besefte ik ook. In Barcelona hingen we vooral rond op de Calle Mediodía en de Calle Carmen. We sliepen soms met zes man op een bed zonder lakens en gingen in alle vroegte bedelen op de markten. Met ons allen verspreidden we ons vanuit de Barrio Chino over de Paralelo, ieder met een boodschappenmand aan de arm, want de huisvrouwen gaven ons liever prei of een knol dan wat kleingeld. Rond het middaguur gingen we naar huis en van de oogst kookten we ons kostje. Ik zal hier de leefwijze van ongedierte beschrijven. In Barcelona zag ik mannenstellen van wie de meest verliefde tegen de ander zei: ‘Vandaag neem ik de mand mee.’”
KLIK HIER om dit boek te bestellen: Jean Genet, Dagboek van een dief, uitgeverij De Bezige Bij, 2019, vertaling Kiki Coumans.
- Literaire reisgids van Spanje: verhalen voor de literaire toerist (4)
- Literaire reisgids van Spanje: verhalen voor de literaire toerist (3)
- Literaire reisgids van Spanje: verhalen voor de literaire toerist (2)
- Literaire reisgids van Spanje: verhalen voor de literaire toerist (1)
‘Typisch Spanje’
Het boek ‘Typisch Spanje rondgang door een eigenzinnig land’ geschreven en samengesteld door Frieda Kleinjan, is een bundel met fascinerende verhalen over uiteenlopende onderwerpen: architectuur, beeldende kunst, literatuur, sport, film, natuur, muziek, tradities… Al die verschillende cultuuruitingen vormen de identiteit van Spanje, leggen de ziel ervan bloot, tonen het land in al haar schakeringen. Voor elke Spanjeliefhebber valt er iets nieuws te ontdekken. KLIK HIER om dit boek te bestellen.