MADRID – De laatste weken heeft de trouwe SpanjeVandaag lezer regelmatig berichten voorbij zien komen over de aanwezigheid van exemplaren van een potentieel gevaarlijke kwal genaamd carabela portuguesa in het Spaans, Portugees oorlogsschip in het Nederlands en Physalia physalis in het latijns. Stranden worden afgesloten, er zijn verboden voor het zwemmen in de zee en over het algemeen is er angst voor deze (valse) kwal. Is dat wel terecht?
De rode vlag heeft de afgelopen dagen op meerdere plaatsen uitgehangen langs de Costa Blanca, in Murcia en op de Balearen eilanden omdat er in de zee levende en dode exemplaren van de Portugees oorlogsschip kwallen waren gezien of er werden exemplaren op stranden gevonden.
Elke keer als er in de Spaanse kranten melding gedaan wordt van de aanwezigheid van deze kwallen doen wij daar ook melding van, speciaal als het gaat om gebieden waar veel toeristen komen. Nu hoeven deze toeristen niet meteen in paniek te raken vanwege deze kwallen want ondanks dat de Portugese oorlogsschip kwallen gevaarlijk kunnen zijn, ze zijn nauwelijks dodelijk en experts vragen om kalmte, ook omdat ze binnenkort vanzelf zullen verdwijnen.
Gemeenten en strandwachten nemen echter liever geen risico en als er één carabela portuguesa ergens gezien wordt, wordt het zwemmen meteen verboden en wordt de rode (kwallen) vlag uitgehangen. Maar wat weten we eigenlijk over de zogenaamde valse kwallen en waarom hoeven we niet zo bang te zijn of in paniek te raken.
Is het een kwal?
Er wordt over het algemeen en waarschijnlijk gemakshalve gesproken van een kwal (medusa) omdat dit makkelijker is. Maar de Portugees oorlogsschip is eigenlijk geen kwal maar een complexe kolonie van honderden poliepen die samen de physalia physalis vormen.
De carabela portuguesa of Portugees oorlogsschip is in principe makkelijk te herkennen vanwege de fluorescerende violette kleur en het ongeveer 30 cm lange lichaam wat gevuld is met gas waardoor de (valse) kwal op het wateroppervlakte drijft en zichzelf voortbeweegt, dit in tegenstelling tot andere kwallensoorten die onder het wateroppervlak drijven/zwemmen.
Is het gif dodelijk?
Volgens experts klopt het dat er wel eens iemand is overleden na een close-encounter met een Portugees oorlogsschip maar over het algemeen overlijden slachtoffers niet zo snel. Een steek van deze kwal is echter wel zeer pijnlijk met een stekende pijn, spierpijn, hoofdpijn, duizeligheid en shock als symptomen.
Een gewone aanraking levert meestal een klein aantal steken op. De pijn na een steek kan lijden tot een hartstilstand bij vooral oudere mensen en kinderen. Iemand kan dus komen te overlijden maar niet door het gif maar door een hartstilstand.
Bijten kwallen?
Men spreekt weliswaar over een kwallenbeet maar kwallen bijten niet maar steken met hun tentakels. De tentakels van kwallen bevatten netelcellen met gif. Tijdens een kwallenbeet wordt dit gif in de huid van de mens gespoten.
In de meeste gevallen is een kwallenbeet niet ernstig maar een beet/steek van een carabela portuguesa is pijnlijker en dus ook gevaarlijker dan die van andere kwallen.
Hoe lang zijn de tentakels?
Het bovenste deel van deze kwal, dat deel wat op het water drijft, ziet er mooi uit met de violette kleur maar wat er onder het water zit is gevaarlijk. De Portugese oorlogsschip kwallen kunnen tentakels hebben tot wel 50 meter lang maar de meeste tentakels zijn slechts enkele meters lang met een maximum van 20 meter.
Deze tentakels hebben een hoge concentratie nematocysten waardoor de steken bij de mens veel pijn doen en een neurogene shock met bijeffecten kan veroorzaken, soms dus zelfs met de dood tot gevolg.
De tentakels dienen echter niet om mensen aan te vallen maar om vissen te verlammen met hun beet. De lange tentakels kunnen echter ook gevaarlijk zijn voor de mensen als ze erin verstrikt raken en zo kunnen verdrinken.
Waarom zijn ze er nu?
Veel mensen vragen zich of hoe het komt dat deze potentieel gevaarlijke kwallen plots overal langs de kust van Murcia, Alicante, Valencia, Ibiza, Formentera, Mallorca en Menorca te zien zijn. Deze kwallen komen niet vaak voor in de Middellandse Zee al gebeurde dat ook al eens in 2010 ten er veel meer exemplaren gevonden werden.
Normaal zijn deze kwallen echter in de wintermaanden januari, februari en maart aanwezig in de zee en worden ze op de stranden gevonden. Het feit dat de carabela portuguesa nu dat de zomer begint te zien is zorgt ervoor dat plots iedereen het erover heeft.
Hoe zijn ze er gekomen?
De Portugese oorlogsschip kwallen zijn vaker te zien langs de kust van de Atlantische Oceaan in bijvoorbeeld de provincies Huelva, Cadiz en soms ook bij Málaga. Op de plaatsen waar ze nu voorkomen is dat niet normaal.
Experts zeggen dat de reden van de toename van deze kwallen die normaal in de Atlantische Oceaan voorkomen, de storm Gisela is. Deze zorgde half maart voor een stroom van Atlantisch water (en alles wat daarin leeft) die door de straat van Gibraltar de Middellandse Zee binnen stroomde.
Men verwacht dat deze kwallen binnenkort zullen verdwijnen wanneer de wind van richting zal veranderen en de kwallen de open zee in gestuurd worden. Op dit moment lijkt het erop dat niemand weet wanneer dat gaat gebeuren.
Ook de temperatuur van het zeewater speelt een rol want deze kwallen houden eigenlijk niet van warm water. Dus naarmate het warmer zal gaan worden en de zeetemperaturen zullen gaan stijgen, zullen deze kwallen weggaan of doodgaan.
Kan er deze zomer wel gezwommen worden?
Het voordeel van de Portugese oorlogsschip kwallen is dat ze makkelijk te zien zijn doordat het met gas gevuld paars gekleurde lichaam op het oppervlakte van de zee drijft. Dat zorgt ervoor dat de strandwachten en specialisten deze kwallen makkelijk kunnen lokaliseren om daarna maatregelen te nemen.
Experts zeggen dat er geen gegevens bekend zijn dat de carabela portuguesa kwallen de warme zomers overleefd hebben. Dat houdt dus in dat deze kwallen binnenkort vanzelf weer zullen verdwijnen. In paniek raken of je zorgen maken hoeft dus niet.