IBIZA – Het wordt als een ecologische en culturele ramp omschreven, het groot aantal geïntroduceerde slangen op Ibiza en Formentera dat de inheemse en iconische pityusenhagedissen opeet. De internationale natuurbeschermingsorganisatie IUCN heeft deze hagedis de beschermingsstatus ‘gevoelig’ toegewezen. Dat komt grotendeels niet door de mens maar door slangen.
De proliferatie van slangen die kunstmatig geïntroduceerd zijn op Ibiza en in mindere mate op Formentera, vormt een ernstige bedreiging voor de inheemse hagedissen die tegen het jaar 2030 zouden kunnen verdwijnen. Sinds 2016 zijn er meer dan 15.000 slangen gevangen maar experts en activisten eisen meer middelen van de regionale overheid om de populatie van deze invasieve soort te verminderen om zo ook de pityusenhagedis van uitsterven te redden.
Een groot deel van de slangen is naar de eilanden gekomen via boomstronken zoals van olijfbomen die veel als decoratie gebruikt worden bij de luxe huizen. De slangen die echter nu op Ibiza en Formentera gevangen worden zijn bijna allemaal op deze eilanden geboren. De slangensoorten die het meest te vinden zijn op de eilanden zijn de ‘culebra de escalera’ ofwel trapslang die tot 1.60 meter lang kan worden en de ‘serpiente de herradura’ ofwel hoefijzer-zweepslang, een soort die tot 2 meter lang kan worden.
De pityusenhagedis leeft in het westelijke deel van de Balearen en alleen op Ibiza en Formentera en enkele kleine omliggende eilandjes. De pityusenhagedis is een typische muurhagedis die op muren en rotswanden klimt en komt ook voor in door de mens aangepaste omgevingen zoals agrarische gebieden, stortplaatsen en tuinen. De hagedis leeft in het grootste deel van zijn areaal in onherbergzame gebieden, zoals rotseilanden langs de kust waar geen planten groeien.
De pityusenhagedis is nauw verwant aan de balearenhagedis die veel uiterlijke overeenkomsten vertoont. Ook wat betreft de levenswijze delen beide soorten bepaalde kenmerken zoals het deels plantaardige menu, wat ongebruikelijk is voor echte hagedissen. Doordat de pityusenhagedis twee kleurvariaties kent die verspreid voorkomen onder de verschillende ondersoorten, gaan er stemmen op om deze soort te herverdelen in twee nieuwe soorten: de Formentera- en de Ibiza-variant.
De pityusenhagedis kan ongeveer twintig centimeter lang worden inclusief de staart die anderhalf keer zo lang is als het lichaam. De hagedis heeft een slanke lichaamsbouw, lange tenen en een vrij stompe kop. Er zijn twee kleurvariaties: die van Formentera en die van Ibiza. Op Mallorca en in mindere mate Menorca komen beide varianten voor, maar zijn daar geïntroduceerd, waarschijnlijk door smokkelaars. De Formentera-variant heeft een witte of groene basiskleur met donkerbruine tot zwarte dunne vlekkenrijen op de rug en flanken. In de paartijd kleuren de dieren jade-groen en oranje op de buik en keel, met name de mannetjes. De Ibiza-variant heeft een beige of geelbruine tot bruine rug, en roodbruine flanken. Ze kunnen 6 jaar oud worden.