Een van onze trouwe lezers heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de verschillende soorten olie in Spanje, inclusief hun toepassingen en kenmerken. Het gaat niet alleen om olijfolie, maar ook om andere olieproducten. Johan heeft een zeer uitgebreid artikel geschreven, dat we in meerdere delen zullen publiceren. De komende dagen kunnen onze lezers dankzij Johan meer leren over Spaanse oliën. Muchas gracias Johan!!

Oliën zijn vetten die op kamertemperatuur vloeibaar zijn. Ze worden gebruikt bij de bereiding van voedingsmiddelen of als ingrediënt. Gezonde olie is rijk aan onverzadigde vetzuren (o.a. olijfolie, koolzaadolie, sojaboonolie). Olijfolie is rijk aan enkelvoudige, onverzadigde vetten, die het cholesterolgehalte in het bloed doen dalen. 

• Dit artikel bestaat uit vijf delen die op verschillende dagen gepubliceerd zijn
• Lees hier deel 1
• Lees hier deel 2
• Lees hier deel 3
• Lees hier deel 4
• Lees hier deel 5

Zonnebloemolie bevat 60% onverzadigd vet (vooral gezond linolzuur, dat het lichaam niet zelf kan aanmaken) en is van alle oliesoorten het rijkst aan vitaminen E (belangrijk voor de weerstand en het bloed). Extra vierge olijfolie bevat het hoogste gehalte aan enkelvoudig onverzadigde vetten. 

Het belangrijkste verschil tussen deze oliën is hun vetgehalte. Notenolie (walnoot, hazelnoot) wordt koudgeperst en gebruik je het best koud of lauw als basis voor een dressing op salades. Sesamolie is een andere zeer smaakvolle (nootachtig en lichtzoet) koudgeperste olie, vaak pas op het eind van een gerecht toegevoegd voor extra smaak. Lijnzaadolie heeft ook een nootachtige smaak en is geschikt voor dips (humus) en salad dressings. Olijf-, kokos-, koolzaad- en plantaardige oliën leveren elk hetzelfde aantal calorieën per eetlepel.  Oliesoorten met veel verzadigde vetten zijn ongezond! Biologische vierge kokosolie bevat het hoogste niveau aan verzadigde vetten.

Koolzaadolie en Sojaboonolie hebben daarnaast ook de belangrijke 3-vetzuren die beschermen tegen hart- en vaatziekten. Oliën gemaakt van noten en groenten bevatten transvetzuren (de slechte vetten omdat ze het risico op hart- en vaatziekten verhogen), maar deze oliën bevatten wel minder transvetten dan boter. 

Sommige chef-koks gebruiken Avocado-olie en koolzaadolie voor het koken en gebruiken olijfolie dus vooral voor koude maaltijden en salades. Kokosolie en Palmolie worden door hen niet gebruikt omdat ze veel verzadigde vetten bevatten en géén nuttige voedingsstoffen.

Frituurolie, slaolie en bakoliën bevatten geraffineerde olie. Slaolie is ook geschikt voor bakken, braden en frituren. Elke fabrikant gebruikt zijn eigen grondstof of oliemengsels. Bijvoorbeeld: slaolie kan slaolie of raapzaadolie bevatten. Ook bij frituuroliën is er geen vaste formule.

Olie uit de spuitbus

Bak-, kook- en oliespray in diverse varianten voor de oven of airfryer zijn voor de hippe thuiskok, maar zijn die hun hogere meerprijs waard (2x duurder)?

Volgens de olijfolie spray fabrikanten kun je met de spray beter doseren, hoef je dus minder olie te gebruiken en zijn ze “gezonder”. Deze olie bestaat uit een mix van zonnebloemolie (70%) en koolzaadolie (30%) en kost € 15 tot € 20 per liter en dat is 4-10 keer duurder dan enkel de losse olie (€ 3,50). 

Met olie uit de fles kun je veel beter de hoeveelheid olie meten door te doseren met bijvoorbeeld een lepel. TIP: als je toch oliespray wilt gebruiken omdat het leuk en gemakkelijk voelt, koop dan ook eenmalig een herbruikbare verstuiver (olie-sprayer) en vul deze dan zelf met olie. Veel goedkoper!

Oliebollen-olie

Voor oliebollen gebruik je het beste olie die niet te sterk en neutraal van smaak is en bestand is tegen hoge verhitting, meestal dus zonnebloemolie of arachideolie. Hoe gezond zijn deze oliën? 

Zonnebloemolie: 60% onverzadigd vet (vooral gezond linolzuur, dat het lichaam niet zelf kan aanmaken) en is van alle oliesoorten het rijkst aan vitaminen E (belangrijk voor de weerstand en het bloed). Is neutraal van smaak en geschikt om in te bakken, braden, frituren. Ideaal om oliebollen in te bakken. Arachideolie: wordt geperst uit pinda`s en is lekker in bijvoorbeeld oliebollen, dressings en marinades. In geraffineerde arachideolie zitten in principe geen pinda-eiwitten meer, maar dit is geen zekerheid. Dus gebruik deze olie beter niet als je allergisch bent voor pinda`s. 

Oliebollen bak je bij een temperatuur van 180-190 ºC. Bij hogere temperaturen tot 230ºC gaat de olie walmen en worden schadelijke, kankerverwekkende stoffen gevormd (Paks: polycyclische, aromatische koolwaterstoffen). Dus let op de temperatuur! Minder geschikt voor het bakken van oñiebollen zijn: lijnzaadolie, extra vierge olijfolie en ongeraffineerde zonnebloemolie.

Palmolie

Palmolie is een neutraal smakende olie die niet gebruikt wordt als bereidings olie maar wel vaak door de industrie: ruim 60% van alle gebruiksproducten in de supermarkt bevat palmolie. Helaas staat meestal niet op de verpakking of er duurzame palmolie is gebruikt, hiervoor moet je naar de website van de fabrikant. 

Er komt wel steeds meer duurzaam geteelde palmolie op de markt. Palmolie heeft een slechte reputatie omdat deze zorgt voor ontbossing in tropische gebieden. Echter door regelgeving is het sinds 2012 officieel verboden om te ontbossen voor palmolie. Er wordt nu 95% minder ontbost. Het negatieve imago van palmolie zou dan nu onterecht zijn, vergeleken met andere tropische grondstoffen die ook (meer) oppervlakte nodig hebben. Maar dat land (savannes) is minder bedreigd en minder zeldzaam dan regenwoud. Echter in de savannes is ook (nog) veel biodiversiteit aanwezig. Door de voor de productie van oliën benodigde hectares bos en savannes moeten de voedselgewassen dan ergens anders geteeld worden. Het slechte imago van palmolie kan dus wel wat genuanceerder zijn. 

Een beter beeld van de milieu-impact en de opbrengst van de verschillende oliën geeft dit overzicht van hoeveel kilo aan oliegewas een voetbalveld oplevert: Kokosolie (168), Olijfolie (224), Soja-olie (329), Zonnebloemolie (441), Raapzaadolie (511), Palmolie (2100).

OVERZICHT SOORTEN OLIËN + GEBRUIK

Voor koude bereidingen(salade, mayonaise)	Voor warme bereidingen(bakken, stoven)	Voor hete bereidingen(wokken,frituren max.180ºC)
walnootolie	olijfolie	frituurolie
koolzaadolie (raapzaadolie)	zonnebloemolie	zonnebloemolie
sojaolie	maïsolie	arachideolie
lijnzaadolie, sesamolie		druivenpitolie
meervoudige, onverzadigdevetzuren en rijk aan Omega-3 vetzuren.Laag rookpunt	enkel- of meervoudige onverzadigde vetzuren	enkel- of meervoudige onverzadigde vetzuren én rijk aan Omega-3 vetzuren.Hoog rookpunt boven 175ºC

SOORTEN PLANTAARDIGE OLIE

Soort	Smaakprofiel	Toepassing
Arachideolie	Licht nootachtig	Wokken, bakken, frituren, dressings
Koolzaadolie	Neutraal licht nootachtig	Wokken, bakken, frituren, dressings
Kokosolie	Kokosachtig, zoet	Wokken, bakken, zoete baksels
Lijnzaadolie	Nootachtig, aards	Koude gerechten, dressings, smaakmaker over gerechten
Maïsolie	Neutraal, licht zoet	Wokken, bakken, frituren, sauzen,zoete en hartige baksels
Notenolie	Intense nootsmaak	Dressings, marinades, smaakmaker over gerechten
Olijfolie gewoon	Neutraal, licht fruitig	Bakken, stoven, dressings, marinades
Olijfolie vierge	Fruitig, grassig, licht peperig (afh.soort olijf)	Bakken, stoven, dressings, marinades,hartige baksels
Olijfolie extra vierge	Intens fruitig, grassig,  peperig (afh.soort olijf)	Dressings, marinades, smaakmaker over gerechten, puur als dip
Rijstolie	Neutraal, licht en mild	Wokken, bakken, frituren, dressings, marinades
Saffloerolie	Neutraal, licht en mild	Wokken, bakken, frituren, dressings, marinades, hartige baksels
Sesamolie	Nootachtig	Dressings, marinades, smaakmaker over gerechten
Sojaolie	Neutraal, licht en mild	Wokken, bakken, frituren, marinades
Zonnebloemolie	Neutraal, licht en mild	Wokken, bakken, frituren, marinades